«Ату жаттығуларында қастарында боламын»

«Әскери  қызметте психологтарға маңызды міндет жүктелген. Әскери қызметшілермен және әскер қатарына келген жас сарбаздармен үнемі сырласып, әңгімелесіп отырмаса болмайды. Сарбаздармен жеке-жеке әңгімелесу арқылы жан дүниесіне бойлаймыз. Солайша лардың ойын, дүниетанымын, көңіл-күйін, көзқарасын біліп, әрқайсысын әбден танып аламыз. Жас сарбаздар курсынан өтіп жатқан жауынгерлер Т-72 танкі жұмылдырылған алғашқы сынақтардан өтеді. Бұл кезде олар нағыз жауынгерге айналады. Әркім әртүрлі эмоцияны бастан кешіреді. Мұндайды бұрын-соңды көрмеген олардың кейбірі қорқады. Осындай бірінші ату жаттығуларында қастарында боламын, жігерлендіруге тырысамын.

Жас сарбаздар әскери бөлімге келген күннен бастап бізде әкімшілік құрылады. Ол топқа әскери психолог кіреді. Олар 30-40 күн бейімделу кезеңінен өтеді. Осы уақытта жандарында болуға тырысамын. Әскерге келгенде сенсорлы телефон ұстауға рұқсат жоқ, қарапайым телефон ғана ұстай алады. Оның өзін жинап аламыз, демалыс күндері ғана таратып береміз. Бастапқыда таңғы алтыда тұруға қиналады. Біреуі – үйінің кенжесі, әбден еркелеп өскен, біреуі – ата-әжесінің баласы, тәрбиесі бөлек, енді бірінің толық емес отбасыда өсіп-өнген. Енді бірінің ата-анасының мүмкіндігі шектеулі, арасында жастайынан тағдыр тәлкегіне ұшырап, ата-анасына көмектесіп жүрген сарбаздар да бар. Алғаш келгенде әрқайсысы жүрек түкпірінде жатқан, мазалап жүрген мәселесін айтады. Бәрін бірден айтпайды, әрине. Сөйлесу, сұрақ қою барысында біртіндеп ашылады», – дейді маман.

«Сарбаздардың туған күндерін елеусіз қалдырмаймыз»

Сарбаздарға сенбі-жексенбі күндері ата-анасына, ағайын-туыс, жора-жолдасына, сөз байласқан қалыңдықтарына қоңырау соғуға рұқсат етілген. Ал Үміт ханымды жас сарбаздардың екінші анасына айналған деуге болады.

«Жақындарымен сөйлесетін күні міндетті түрде бөлімшеге барып, аралап, көңіл-күйлерін бақылаймыз. Балалар келген соң бірден ата-аналар чатын ашамыз. «Үйде қайғылы оқиға болса, мысалы ата-әжесі қайтса, қандай да бір қиындықтар болып жатса, балаларға айтпаңыздаршы» деп өтінеміз. Бірақ ата-аналар телефонмен сөйлескенде айтып қояды. Одан кейін ол бала жылайды, көңіл-күйі түседі. Біз ол баланы кабинетке шақырып, ішкі жан дүниесінде не болып жатқанын сұраймыз, сырласып, көңіл-күйін көтереміз, көңіл-күйінің бір қалыпты болуына біз жауап береміз. Туған күндерінде де ешкімді елеусіз – ескерусіз қалдырмай, бәрін құттықтауға тырысамыз. Жаңа жылда бөлімдегі әйел әскери қызметшілер «Сарбаздар үйдің тамағын жесінші» деп, түрлі салат, мәнті, бауырсақ пісіріп әкеліп, дастархан жайды.

Қазір сарбаздармен жүргізген жұмысымды TikTok желісіне салып жүрмін. Мұндағы мақсат – ата-аналар балаларының дін аман екенін, немен айналысып жүргенін көрсе екен деймін. Бұрын басшылық әлеуметтік желіге салуға рұқсат етпейтін. Бірақ кейінгі кездері суицид жайлы ақпарат көбейіп кеткендіктен жұмысымызды жариялап отыруға рұқсат етті. Біздің әскери бөлімде әлімжеттік жоқ екенін көрсеткім келеді. Барлық жерде камера бар. Әр сарбаз – ата-анасының маған сеніп тапсырған аманаты. Отан алдындағы борышын атқарып, отбасына аман-есен оралғанын қалаймыз. Былтыр әскерде болған сарбаздарым әлі күнге дейін хабарласып тұрады. Ата-аналары да қол үзген емес. Сарбаздардан, олардың ата-аналарынан алғыс алған сайын жігерлене түсемін. Ата-аналар чатында барлық сұрағына жауап беріп отырамын. Одан бөлек өзімнің телефоныма 24/7 хабарласуларыңызға болады деп рұқсат бергенмін. Ол кісілер кейде «Жаман түс көрдім» деп, алаңдап, хабарласып жатады. Ондайда сабырға шақырып, баласының жағдайы жақсы екенін айтып, фотосуретін жіберемін», – дейді кейіпкеріміз.

«Қыздар «күтемін» деген уәдесінде тұрса дейміз…»

Әскерде тек қару-жарақ, оқу-жаттығу, темірдей тәртіп қана емес, романтикаға мен махаббатқа да орын бар.

«Көбінің сөз байласқан қалыңдығы бар. Аптасына тек бір рет, сенбі не жексенбі күні жақындарымен сөйлесуге рұқсат етілген. Өздері сол күнді күтіп жүріп, қалыңдықтарына қоңырау соғады. Көбі сөйлескен соң қуанышы қойнына сыймай жүреді. Алақайлап қуанады. Ал енді бірде қыздар тұтқа көтермей қояды, кейбірі «уақытым жоқ» дейді екен. Кейбірі ұрысып қалады, кейбірі «күтпеймін» дейді, келесісі басқа біреуге тұрмысқа шығып жатады. Сондықтан қыздар «күтем» деген сөзінде тұрса дейміз…», – дейді Үміт Ғаниқызы.

«Өзі айтпаса да, қасындағы жолдасы арқылы халін біліп отырамыз»

Бір рота сарбазды тәрбиелеп, тәртіпке үйрету де оңай емес. Ең бастысы – әскери бөлімдердегі тәрбие және әлеуметтік-құқықтық жұмысты әлсіретпеу керек. Сарбаздар аптаның бес күні жүгіреді, секіреді, сапта тұрады. Оларға психологиялық-эмоционалдық тұрғыда жеңілдеу үшін тренингтер ұйымдастырылады.

«Біздің басты қаруымыз – тыңдай білу. Сарбаз ашылып, әңгімесін айтқан кезде  тыңдай білу керек. Бізге ойы шашыраңқы болып келеді, сол шашыраңқы ойын «ретке» келтіріп беруге тырысамыз. «Жауынгерлік дос» тәсілін де қолданамыз. Қасындағы сарбаз екеуі дос болады. Бірінің көңіл-күйі түсіп отырса, оған не болғанын қасындағы жолдасы арқылы біліп отырамыз. Өз ортасында еркін жүріп қалған балаларды темірдей тәртіпке үйретпеске болмайды.

Сарбаздардан бөлек біз әскери қызметшілерге де жауап береміз. Тәуліктік кезекшілікке түсетін әскери қызметшілерге тестілеу өткізіледі. Тестілеу барысында әртүрлі сұрақ қойылады. Берген жауаптарына қарап, көңіл-күйін аңдаймыз. Егер көңіл-күйі болмаса әңгімелесеміз. Сұхбаттасу барысында басында не жағдай болып жатқанын білеміз. Мысалы, біреуінің кішкентай үш баласы бар делік. Әйелі бір баласымен ауруханаға түсіп қалса, үйіндегі қалған екі баласына қарайтын адам жоқ. Сондай кездері біз қызметшілердің басындағы жағдайды взвод командиріне айтып, тәуліктік кезекшілігін ауыстыруға көмектесеміз»,  – дейді психолог.

фото:Кейіпкердің жеке мұрағатынан

https://turkystan.kz/article/254333-skeri-psikholog-r-sarbaz-ata-anasynyn-magan-senip-tapsyrgan-amanaty