Еңбек – адам өмірінің мәні мен тіршілігінің өзегі. Қай қоғам болса да, оның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізінде халықтың жұмыспен қамтылуы, адал еңбек етуге мүмкіндік алуы, табысты тіршілігі жатады. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев та бұл мәселені әрдайым басты назарда ұстап келеді.
– Қазір еңбек нарығында жастардың үлесі артып келеді. Үкіметке және әкімдерге 2030 жылға қарай 3 миллион 300 мың адамды жұмысқа тұрғызу туралы тапсырма берілді. Оның 2,2 миллионы жастар болуға тиіс. Жаңа жұмыс орындары уақытша емес, тұрақты болғаны жөн. Елімізде аймақтардың жұмыспен қамту карталары бекітілген. Соған сәйкес жыл сайын шамамен 950 мың адамға жұмыс тауып беру көзделген. Халықты, жастарды жұмыспен қамту – Үкімет үшін аса маңызды міндет. Әкімдер бұл жұмыстың нәтижелерін тұрақты түрде баяндап тұруы керек, – деген болатын ел Президенті жыл басында өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында.
Қазіргі заманда халықты жұмыспен қамту тек екі қолға бір күрек тауып берумен ғана шектелмей, адамның қабілетін ашуға, еңбек арқылы өз орнын табуға, өз болашағына сеніммен қарауына да мүмкіндік беруде. Бүгінде ел экономикасы дамып, инвестициялық жобалар іске асып жатқанымен, ол тек санмен емес, нақты адам өміріндегі өзгеріспен өлшенуі керек. Ал бұл өзгерістің алғашқы сатысы – тұрақты және лайықты жалақысы бар жұмыс.
Мемлекет басшысы ұсынған «Әділетті Қазақстан» идеясын жүзеге асыру жолында әр азаматтың еңбегі лайықты бағаланып, әлеуеті толық ашылуға тиіс. Осы ретте халықты нәтижелі жұмыспен қамту мәселесі мемлекеттің стратегиялық міндеті ғана емес, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етудің де басты тетігіне айналып отыр. Сондықтан бұл бағыттағы әрбір бастама, әрбір шешім халықтың өмір сапасына тікелей әсер ететін, болашағын айқындайтын маңызды қадам екені сөзсіз.
Осыған орай Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024-2029 жылдарға «Еңбек нарығын дамыту» тұжырымдамасы аясында еліміздің барлық өңірлерінде, оның ішінде Тараз қаласында еңбек нарығын жетілдіру, жұмыссыздық деңгейін төмендету және жаңа жұмыс орындарын ашу бағытында жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Айталық, есепті кезеңде облыс орталығындағы жұмыссыздық деңгейі 4,9 пайызды құрап, өткен жылдың деңгейімен салыстырғанда 0,8 пайызға төмендеген. Ал ең төменгі күнкөріс деңгейі 54 958 теңгені құрап, былтырғы тиісті кезеңімен салыстырғанда 9,3 пайызға өсті. Қалалық өңірлік жұмыспен қамту картасы дайындалып, бүгінге нақты 11 789 жұмыс орыны ашылды.
Биыл Тараз қаласында жоғарыда аталған тұжырымдама бойынша жалпы саны 16 189 адамды жұмыспен қамту жоспарланған еді. Нәтижесінде бүгінге дейін 7 734 азамат жұмыспен қамтылып, жоспардың 47,8 пайызы орындалды. Сонымен қатар осы жылы тұрақты жұмыс орындарына орналастыру бойынша жоспар 10 250 адамды құраса, қазіргі дейін нақты 2 434 адам екі қолға бір күрек тапқан.
– Биыл субсидияланған жұмыс орындарына тарту жұмыстары да белсенді жүріп жатыр. Жоспар бойынша 3 677 адамды субсидиямен жұмыспен қамту көзделсе, қазіргі таңда бұл көрсеткіш 3 101 адамға жетіп, жылдық жоспар 84,3 пайызға орындалды. Атап айтсақ, алғашқы жұмыс орындарына – 40, әлеуметтік жұмыс орындарына – 15 адам, жастар практикасына 288 түлек жолданса, ақылы қоғамдық жұмыстарға 2 460 жұмыссыз тартылды. Сондай-ақ «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы аясында – 1, «Күміс жас» жобасы шеңберінде 297 адам жұмысқа орналасты. Сонымен қатар биыл 31 жоба бойынша 1 283 жұмыс орынын құру көзделген болатын. Жүйелі жұмыстың арқасында есепті кезеңде 25 жоба «Электронды еңбек биржасына» енгізіліп, 236 адам жұмыспен қамтылды.
Қазіргі таңда кәсіпкерлік – ел экономикасының қозғаушы күші ғана емес, азаматтардың әл-ауқатын арттырудың, жаңа жұмыс орындарын құрудың және қоғамдағы әлеуметтік белсенділікті арттырудың маңызды тетігіне айналды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауларында кәсіпкерлікті жүйелі қолдаудың маңыздылығына ерекше тоқталып, әсіресе жастар мен әйелдердің, ауыл тұрғындарының кәсіп ашуына барынша жағдай жасау қажеттігін алға тартты. Президенттің «Кәсіпкерлікті дамыту – ел экономикасының тұрақтылығы мен болашағы үшін стратегиялық міндет» деген сөзі бұл саланың мемлекеттік саясаттағы маңызын нақты көрсетеді. Сондықтан да бүгінгі күні мемлекет тарапынан кәсіпкерлікті бастауға және дамытуға арналған қайтарымсыз гранттар жүйесі кеңінен жолға қойылып отыр. Бұл – өз ісін бастаймын деген азаматтар үшін нақты мүмкіндік, болашаққа нық қадам жасаудың берік негізі. Осы мақсатта қала бойынша кәсіпкерлікті дамытуға ниетті 214 адамға қайтарымсыз грант беру көзделсе, есепті кезеңде оның 212-сіне комиссияның оң шешімі қабылданды, – дейді «Еңбек мобильділігі» орталығы КММ Тараз қаласы бойынша мансаптық орталық филиалының директоры Сәбит Мүсірепов.
Расында, қазіргі қоғамның дамуы адам капиталы мен жеке бастаманың әлеуетіне негізделіп отыр. Осы орайда кәсіпкерлік тек табыс көзі ғана емес, елдің экономикалық дербестігін қалыптастыратын, жаңа жұмыс орындарын ашуға жол ашатын маңызды салаға айналды. Мемлекет өз кезегінде бұл бастамаларды жүйелі қолдап келеді. Сол қолдаудың ішінде ең үлкен серпін беріп отырған тетік қайтарымсыз гранттар екені белгілі.
Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің Жолдауларында кәсіпкерлікті ұлттық экономиканың негізгі тірегіне айналдыру қажеттігін бірнеше мәрте атап өткен еді. Мемлекет басшысы «мемлекеттік қолдау нақтылы нәтиже беруі керек» деген ұстанымды алға тартып, кәсіпкерлік бастамалардың өміршең болуын талап етіп отыр. Осының өзі қайтарымсыз гранттың жай үлестірілетін қаражат емес, өзінің нақты әлеуметтік-экономикалық қайтарымы болуы тиіс капитал екенін айғақтайды.
Жыл сайын көптеген азамат осы мүмкіндікті пайдаланып, өз кәсібін бастап, өңірлік экономикаға жан бітіріп келеді. Бірі ауылда шағын наубайхана ашса, енді бірі тігін цехын іске қосады, үшіншісі мал шаруашылығын дамытып, өнімін ішкі нарыққа ұсына бастайды. Осындай шағын бастамалар үлкен өзгерістерге бастамашы болуда. Өйткені әрбір жаңа кәсіпорын – кем дегенде бір отбасының табыс көзі, ел экономикасының тірегі. Сондықтан осындай маңызы зор істің көне шаһарда жүйелі жүзеге асырылып жатқаны көңілге қуаныш ұялататыны белгілі.
Тағы бір айта кетерлігі, Тараз қаласы бойынша қысқамерзімді кәсіптік оқыту бағдарламасына 313 жұмыссыз азаматты оқыту жоспарланған. Оның ішінде білім беру ұйымдарында кәсіптік оқытуға 65 азаматты жолдау жоспары бекітіліп, олардың барлығы бүгінде оқуларын аяқтап, тұрақты жұмыспен қамтылған. Ал жұмыс берушілердің сұранысына орай, жоспарға сәйкес, 248 жұмыссыз азаматты қысқамерзімді оқытуға жіберу көзделген. Қазіргі таңда бұл жоспар толығымен орындалып, барлық азамат оқуға жолданған. Бұдан бөлек жұмыссыздарды «Skills enbek» порталы арқылы онлайн оқыту бағыты бойынша есептік кезеңде 774 адам оқуға жолданып, оның 730-ы тиісті сертификатын алыпты. Жалпы, оқимын, жаңа мамандық меңгеремін деген адамға барлық мүмкіндіктер қаралған. Сондай-ақ «Бастау Бизнес» жобасы бойынша 900 азамат оқуға жолданып, оның ішінде 601 азамат оқуын тәмамдаса, 75 адам жеке кәсібін аштқан. Нәтижесінде бұл жұмыстардың орындалу көрсеткіші 100,6 пайызды құрап отыр.
Мүмкіндігі шектеулі жандарды қолдау мәселесі де бір сәтке назардан тыс қалған емес. Ерекше жандарды жұмысқа орналастыру мақсатында арнайы жұмыс орындарын құратын жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау жүргізіліп, нәтижесінде мүмкіндігі шектеулі 9 азамат екі қолға бір күрек тауып, межеленген жоспар толығымен орындалған. Сонымен қатар мүгедектігі бар азаматтарды жұмыспен қамту мақсатында бекітілген №20 қаулыға сәйкес, 21 мекеме тарапынан 24 бос жұмыс орны ұсынылыпты. Бүгінгі күнге дейін 15 азамат квота шеңберінде тұрақты жұмысқа орналастырылған.
Филиал директорының айтуынша, пробация есебінде тұрған азаматтарды жұмысқа тарту бойынша да ілкімді істер жүзеге асырылып жатыр екен.
– 2025 жылғы 4 ақпандағы Жамбыл облысы әкімдігінің №20 қаулысында «Пробация қызметінің есебінде тұрған және бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды жұмысқа орналастыру үшін» 2-3-қосымшасында 17 жұмыс берушінің келісімімен 24 бос орынға квота белгіленген. Бүгінгі күнге пробация есебінен 21 азамат квота арқылы тұрақты жұмыспен қамтылып, жоспар 87,5 пайызға орындалып тұр.
Еңбек нарығын жандандыруда жастарды жұмыспен қамту да – басты басымдықтардың бірі. Айталық, Тараз қалалық мансаптық орталығы арқылы 2025 жылдың 8 айында 16-35 жас аралығындағы 2 812 азамат тұрақты және уақытша жұмыс орындарына орналастырылды. Бұл көрсеткіш жастардың еңбекке бейімделуі мен өмірлік тәжірибе жинауына үлкен мүмкіндік бергенін аңғартады. Жастар көбіне «Жастар практикасы», қоғамдық жұмыс орындары, «Алғашқы жұмыс орны», «Бастау Бизнес» жобасы арқылы кәсіп ашу, қысқамерзімді кәсіби оқыту және қайта даярлау бағыттарын таңдады. Орталық жастардың еңбекке орналасуын жеңілдету мақсатында арнайы жәрмеңкелер, оқыту курстары және кәсіпкерлікке бейімдеу іс-шараларын да тұрақты түрде өткізіп келеді. Мәселен, орталық тарапынан жыл басынан бері 8 бос жұмыс орны жәрмеңкесі ұйымдастырылды. Оның ішінде «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жоба аясында Солтүстік Қазақстан облысының өкілдерінің қатысуымен қоныс аудару бойынша және «Еңбек арқылы өтелген парыз» атты борышкелерге арналған бос жұмыс орындарының жәрмеңкелерін ерекше атап өткен жөн, – дейді Сәбит Мейірханұлы.
Атаулы көмек бойынша да шаһарда атқарылған жұмыс аз емес. Нақтырақ тоқталсақ, бүгінге дейін қала аумағында 1 770 отбасына атаулы әлеуметтік көмек тағайындалған. Оның ішінде шартты ақшалай көмек түріне 1 096 отбасы құжаттарын тапсырған. Нәтижесінде еңбекке қабілетті 1 761 отбасы мүшесінің 1 358-і жұмыспен қамтудың белсенді шараларына тартылды. Бұдан бөлек, әлеуметтік нысандарды жаңартуға да ерекше екпін түсіріліп, «Қаратау» (2) шағынауданында бос тұрған ғимаратты күрделі жөндеу арқылы «Отбасын қолдау орталығына» пайдалануға беру көзделіп отыр. Сондай-ақ өмірлік қиын жағдайда қалған азаматтарды қайта әлеуметтендіруге арналған орталықтың жаңа ғимаратын салу да жоспарлануда. Бұған қоса демеушілер есебінен «Төле би» даңғылы, № 49/1 мекенжайында бос тұрған ғимаратты «Белсенді ұзақ өмір сүру» орталығы ретінде бюджеттен тыс қаражат есебінен қайта жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Бұл нысан қазан айында ел игілігіне берілмек.
Облысымызда әлеуметтің әл-ауқатын арттыру, жұмыссыздықпен күресу бойынша қолға алынған ілкімді істер жетерлік. Атап айтсақ, ағымдағы жылы облыс бойынша «Еңбек нарығын дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы» аясында 39 348 адам жұмыспен қамтудың белсенді шараларына тартылса, оның ішінде 17 399 азамат тұрақты жұмыспен қамтылды. Сондай-ақ есепті мерзімде әлеуметтік жұмыс орындарына – 734, «Жастар практикасына» – 1 706, қоғамдық жұмыстарға – 8 918, «Алғашқы жұмыс орнына» – 452, «Күміс жас» жобасына – 1 159, «Ұрпақтар келісімшарты» жобасына 25 адам жолданды.
Биыл Жамбыл облысы бойынша әлеуметтік осал топтар санатына жататын азаматтар арасындағы жұмыссыздықты азайтып, жаңа бизнес ашуларына жағдай жасау мақсатында ҚР Премьер-Министрінің орынбасары – Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы №272 бұйрығына сәйкес, маусым айында – 501, қыркүйекте 507 азаматқа 400 айлық есептік көрсеткіш немесе 1 572 800 теңге мөлшерінде қайтарымсыз грант берілді. Бұл ретте, қайтарымсыз гранттың – 44-і мал және құс шаруашылығы, 100-і – түрлі қызмет көрсету саласы, 56-сы – кондитер және нан өнімдері, 84-і – тігін шеберханаларын ашу, 31-і – жартылай фабрикаттар өндіру, 8-і – жиһаз жасау, 62-і – өндіріс, 43-і қоғамдық тамақтану бағытында үлестірілді. Қаржылай демеуге қол жеткізгендердің қатарында көпбалалы, мүмкіндігі шектеулі жандар, ерекше баланы тәрбиелеушілер, асыраушысынан айырылғандар, атаулы әлеуметтік көмек алушылар және қандастар бар.
– Ұлттық статистика бюросының мәліметіне сүйенсек, 2025 жылдың 1 тамызындағы жағдай бойынша облыстағы халық саны 1 222,3 мың адам болып отыр. Оның ішінде қалалықтар – 535,3 мың, ауылдықтар – 686,9 мың адам. Биылдың ІІ тоқсанында жұмыссыздар саны 26 263 адам болып, жұмыссыздық деңгейі жұмыс күшінің санына байланысты 4,8 пайызды құрады. Бүгінге дейін жұмыссыздар ретінде ресми 25 992 тұрғын тіркелген.
Сондай-ақ «ҚР тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы» аясында 192 жоба, оның ішінде 2 732 жұмыс орны бекітілді. Осы айда электронды еңбек биржасында облыс бойынша 149 жоба енгізіліп, 1 098 жұмыс орыны ашылды. Сонымен қатар 1 180 мердігер жұмыс орындарын жариялады. Бүгінде жұмысқа орналасқан 1 098 адамның 842-не немесе 77 пайызына зейнетақы жарналары аударылған. Қазір бұл бағытта жобалардың орындалуын күшейту жұмыстары жүргізілуде. Бұдан бөлек, облыс бойынша мүмкіндігі шектеулі жандарды жұмыспен қамту мақсатымен мекемелерге 101 квота бөлініп, әзірге оның 47-сі жүзеге асырылды. Бұған қоса пробация қызметінің есебінде тұрған 45 азамат екі қолға бір күрек тапты.
Осы ретте айрықша атап өтерлігі, аймақтағы «Еврохим», «Talas Investment Company», «Каз Про Темир», «Korcem», «Казсода» сияқты ірі кәсіпорындармен, жалпы саны 442 жұмыс беруші мекемемен меморандум жасалды. Мұндағы мақсатымыз – жұмысқа орналастыру бойынша әріптестік қатынастар орнатып, жастарды дамыту және қолдау. Нәтижесінде бүгінге дейін 1 500-ге жуық адамды жұмысқа орналастырдық. Бұл бағытта тағы да бірнеше компаниямен келіссөз жүргізіледі, – деген Жамбыл облысы әкімдігі жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы «Еңбек мобильділігі орталығы» КММ-нің директоры Серік Әлібеков еңбек нарығындағы қажеттілікке сәйкес биыл 1 315 адамды кәсіптік оқумен қамту жоспарланып отырғанын жеткізді.
– «Бағыт-Тараз» ЖШС ағаш шеберлігі, электрмонтаж, сантехникалық жұмыстар, автомеханика және тігін ісі мамандықтары бойынша оқытса, «Даму KZ» АҚ маникюр, визаж, шаштараз өнері, бухгалтерлік есеп және массаж курстарын өткізуде. Сондай-ақ «AKM GROUP» ЖШС электр жабдықтарын монтаждау, дәнекерлеу жұмыстары және кран қондырғыларын басқару саласында мамандар даярлауда. Барлық оқу орталықтары заманауи жабдықтармен қамтамасыз етілген, ал оқытушылардың тәжірибесі мол.
Орталықта мемлекеттік қызмет көрсету жүйесіне де баса мән берілген. Айталық, облыс бойынша 112 993 мемлекеттік қызметтер көрсетілсе, оның 107 981-і – электрондық, ал 1 695-і қағаз түрінде жүзеге асырылды. 1 қыркүйекке дейінгі есепті мерзімде мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің сапасына шағым түспеген және мерзімдері бұзылып көрсетілген мемлекеттік қызметтер тіркелген жоқ. Сондай-ақ осы кезеңде мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыру бойынша халықты қамтыған 156 түсіндіру шаралары жүргізілді. Сонымен қатар Жамбыл облысы бойынша қала және аудандарда 89 жәрмеңке ұйымдастырылды. Бос жұмыс орындар жәрмеңкесінде 1 375 жұмыс беруші мекеме қатысып, 6 295 бос жұмыс орны ұсынылды. Шараға қатысқан жұмыссыздар саны 6 044 адамды құрап, оның ішінде 2 486 әйел, 1 876 35-ке толмаған жас, 80 мүмкіндігі шектеулі жан және 1 228 жергілікті тұрғынды қамтыды, – дейді Серік Айдарұлы.
Жұмысшы мамандықтарының жылына орай облыстық «Еңбек мобилдігі» тарапынан кешенді шаралар жүргізіліп жатыр. Мәселен, алдағы уақытта 130-дан астам бос жұмыс орындары жәрмеңкесін және 100 мекемеде «ашық есік күндерін» өткізу жоспарлануда. Қазіргі таңға дейін колледждер базасында 192 кәсіпорын, оның ішінде 117 орта бизнес өкілінің қатысуымен барлығы 56 «ашық есік күні» ұйымдастырылды. Сонымен қатар барлығы 3 113 адам, оның ішінде мектеп оқушыларының қатысуымен – 552, кәсіптік білім беру мекемелерінің студенттерін тарта отырып – 952, университет білімгерлерінің атсалысуымен – 306 және басқа да 499 кездесу, 7 экскурсия, 16 семинар, 23 «дөңгелек үстел» отырысы, 7 шеберлік сағаты және 17 шара өткізілді.
Сондай-ақ биыл 5 мың білім алушыны қамти отырып, «Мансап компасы» платформасында кәсіптік бағдар беру жұмысын ұйымдастыру мақсатымен облыс бойынша орталық қызметкерлерінің қатысуымен мектеп оқушылары мен техникалық және кәсіптік білім беру мекемесінің студенттері арасында 133 кездесу өткізілді. Басқосуларға 3 071 мектеп оқушысы мен техникалық және кәсіптік білім беру мекемесінің 2 559 студенті қатысты. Бұдан бөлек, 15 мыңнан астам мектеп оқушысы мен колледж студентіне мансаптық орталықтар арқылы «Электрондық еңбек биржасы» бірыңғай цифрлық платформасын пайдалана отырып, жұмыс іздеу және жұмысқа орналасу дағдыларына үйретуді ұйымдастыру бойынша тренингтер өтеді. Бұған қоса «Skills enbek» порталы онлайн оқытуға 3 357 адам жолданып, олардың 3 058-і тиісті сертификаттарын алды.
Қорыта айтқанда, Жамбыл облысы әкімдігі жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы «Еңбек мобильділігі орталығы» мен осы мекеменің Тараз қаласы бойынша мансаптық орталық филиалы еңбек нарығының маңызды буыны ретінде тұрғындардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етуге және әлеуметтік әл-ауқатын арттыруға бағытталған жұмыстарды жүйелі жалғастырып келеді. Мекемелер мемлекеттік және өңірлік бағдарламаларды ұштастыра отырып, мүмкіндігі шектеулі жандарға, көпбалалы аналарға және жұмыссыз азаматтарға нақты көмек көрсетуде.
Құрмаш ҚАПТАҒАЙ
