«Мойныңдағы тұмарыңдай табиғат, тозсаң егер тозатының ақиқат» дейді қазақ даналығы. Расында Ұлы далының ұлы мұрасы табиғат ананың төл тумаларын қорып, күтіп-ұстау әрбіріміздің азаматтық парызымыз. Десе де бүгінде оңай олжаға кенеліп, заңсыз аң аулауға құмартқандардың қарасы қалың. Олармен мемлекет күресуіндей күресіп жатыр, алайда бүгінде браконьерлердің саны көбеймесе, азаймағаны тағы хақ. Бұл тұста қорықшылардың еңбегі ерең екені даусыз. Түн ұйқысын төрт бөліп, әрбір аң мен құсқа төл баласындай қарайтын қорықшылардың қырағы қызметі сөзсіз ерлік.
Қыркүйек айының 7-ші жұлдызынан ашылған күзгі-қысқы аң аулау маусымына орай Жамбыл облысы, Сарысу ауданындағы ең үлкен «Жайлаукөл» аңшылық шаруашылығына арнайы ат басын бұрып, қорықшылардың адал еңбегіне тағы бәр мәрте куә болып қайтқан едік.
Алдыңғы 1 of 5 Келесі
Жалпы сайын даланың 210702 гектар алқабын алып жатқан облысымыздағы ең ірі аңшылық шаруашылығы «Агентство Миллениум Сокол» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қарауында. Биылғы аңшылық маусымына ағылған аңшылардың санында есеп жоқ. Әрбір тұстан «гүрс» етіп атылған мылтықтың үні дала төсін ерекше дүбірге бөлеп тұр. Ал ең бастысы мұнда заңсыз аң аулап жатқан жан жоқ. Бәрінің қолында аңшылыққа берілетін рұқсаттама қағазы. Және қайсысына жолықпасаң да бірін-бірі аңшылық науқанының ашылуымен құттықтап, алғашқы олжаларынан дәм татуға дастарханға шақыруда. Бір сөзбен айтқанда Жайлаукөл жағасын ерекше күйге бөлеген мерекелік күй. Алматы қаласынан аңшылық науқанына арнайы ат арылтып келген Клим Магай да мұнда достарымен демалуда.
— Аңшылықпен айналысып жүргеніме 30 жылға жуықтады. Жылда аңшылық маусымы ашылғанда достарыммен Жайлаукөл жағасына келіп тынығамын. Аңшылық жасауға берілетін жолдама қағазының құнын төлеп, бәрін заң шеңберінде рәсімдегенбіз. Сондықтан шатырымызды тігіп, қонақтарымызды қарсы алаудамыз. Бүгінгі олжаға көңілім толады. Бес үйрек аттым. Әрине әркімнің нәсібесіне өзіне. Алайда шындығы керек бүгінде браконьерлердің көбейгені рас. Олардың қолымен табиғат анаға қанша зиян келіп жатыр. Сондықтан мен барша қазақстандықтарды заңды аң аулауға шақырамын, — дейді алматылық аңшы Клим Магай.
Бұл күні аңшылардың аяқ алысын қорықшылар да қырағы бақылап отырды. Әрбір аңшының рұқсат қағазын тексеріп, заңсыздыққа жол берілмеді. «Жайлаукөл» аң шаруашылығының директоры Еркін Оспановтың айтуынша, аңшылық маусымынан бөлек бұл олардың күнделікті жасайтын жұмысы екен.
— Аң шаруашылығы 2013 жылы облыс әкімінің шешімімен құрылған. Облыстағы ең үлкен шаруашылық саналады. Бүгінгі таңда шаруашылық Жайлаукөл ауылдық округінің аумағында орналасқан. Мұнда ҚР Қызыл кітапқа енген және аң аулауға болатын аң-құстар өте көп. Сонымен қатар бұл бүгінгі таңда облыстағы өз тәлімбағы бар жалғыз шаруашылық. Ол Елбасының пәрменімен құрылған болатын. Мұнда ителгі өсіру жұмыстары басталды. Қанаты қатқан құстардың 30 пайызы еркіндікке жіберіліп отырады. Ондағы мақсат – соңғы кезде жойылып бара жатқан аң-құс түрлерін көбейту. Және демалатын адамдарға жағдай жасау. Сонымен қатар заңсыз аң аулауға, броконерлік іс әрекетке қарсы қалтқысыз қызмет етеміз. Мамандарымыз қажетті техника, қару және автокөліктерімен қамтылған. Аумақ үлкен болғандықтан қоршаған ортаны қорғау, қадағалау басты орында. Әрбір елді мекендерде бақылау кардондары орналасқан. Мамандарымыз күндіз түні өртке, броконерлік әрекетке қарсы іс қимылға әрдайым сақадай сай. Әрбір адамның міндеті елін, жерін қорғау. Сондықтан бұл біздің тек кәсіби міндетіміз ғана емес, азаматтық борыш, перзенттік парызымыз. Жыл басынан бері шаруашылық аумағында заңсыздық орын алған жоқ. Аңшылық билеттерін екі үш жерде сатуды қолға алып отырмыз. Талап бойынша тек рұқсат етілген аумақтарда ғана аң ауланады. Былтырмен салыстырғанда биыл аңшылардың белсенділігі жоғары. Халық көптеп келіп демалуда. Сонымен қатар тәлімбақты үлкейтіп, ел аумағында аулауға рұқсат етілген құстардың түрін өсіріп, көбейтіп, еркіндікке жіберсек деген жоспарымыз бар. Қызыл кітапқа енген құстарды да көбейтуге ат салыспақпыз. Шаруашылықта орнетолог, дәрігерлер де жұмыс жасайды. Себебі құстар басқа жыртқыштармен арпалыс кезінде зақым алып қалады. Яғни құс емдеу жағы да қолға алынған. Қорыта айтқанда әлі де тәлімбақтың әлеуетін арттыруға болады, — дейді «Жайлаукөл» аң шаруашылығының директоры Еркін Оспанов.
Аң шаруашылығы аумағындағы назарымызға ерекше ілінгені ителгі құсын өсіріп отырған тәлімбақ болды. Оның жұмысы жайлы «Агентство Миллениум Сокол» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бас директоры Мохаммад Ахмад Мұстафа айтып берді.
— Жалпы «Агентство Миллениум Сокол» серіктестігі сексен пайыз Біріккен Араб Әмірлігінен қаржыландырылуда. Демеушіміз Араб мемлекетінің шейхі. Тұқымы жойылып бара жатқан ителгінің алғашқысын да үш жыл бұрын Араб Әмірлігінен әкелдік. Бірінші жылдары құстар жерсінбей балапан баспады. Алайда биыл бір құсымыз балапан басуда. Негізі ителгі өте сезімтал құс келеді. Егер бірдеңеден үрейленсе, өз балапандарын өздері шайнап тастайды. Сондықтан қазір балапан басып жатқан құсқа арнайы бір маманымыз тамағын беріп, күтімін жасауда.
Тәлімбақта бүгінгі күнге 60-қа жуық ителгі бапталуда. Оларға қажетті қораны жасақтап, ұшуға қолайлы аумақты да әзірледік. Алайда біздегі бір мәселе жарықтандыру болып тұр. Күн сәулесінен электр жарығын алатын қондырғыларға сенім жоқ. Сондықтан осы мәселе қос бүйірден қысып тұр. Одан бөлек, қанша тереңдетіп қазсақ та жерден тәтті су шығара алмадық. Осы мәселені шешуге жергілікті билік тарапынан қолдау болса деген өтінішім бар. Одан бөлек, Қызыл кітапқа енген дуадақ құсын өсіруді де қолға алуды жоспарлаудамыз. Бірақ инкубаторға салатын құс жұмыртқасы болмай тұр. Бұл мәселені де көтеріп, Үкіметке талай мәрте хат жаздық. Алайда шешімін таппауда. Егер мемлекет дуадақ жұмыртқасымен қамтамасыз етіп берсе, аталмыш құстың да санын еселеп өсірер едік,— дейді Мохаммад Ахмад Мұстафа.
Иә серіктестік директорының сұранысы орынсыз дей алмаспыз. Себебі тұқымы күрт сиреп бара жатқан құстарды өсіруге құлық танытып отырған азаматтар барда, оларға барынша қолдау көрсету керек сияқты.
Жалпы Мохаммад Мұстафаның айтуынша, ителгі құсы Біріккен Араб Әмірлігінде ерекше бағаланады екен. Бір құс үшін араб шейхтары миллион долларға дейін шығындалуға дайын көрінеді. Алайда олар құстарды сатып алмай, тарту ретінде берген жанға қазақы салт сынды милллион долларын көрімдік ретінде үйлестіреді екен. «Және тағы бір қызықты жайт, ителгі құсының әрбір қауырсынына арабтар айрықша мән береді» — дейді Мохаммад.
— Сіздерге өтірік, маған шын, егер ителгінің көзінің тұсында домалақ емес, төмен қарай сырғыған сызық болса араб шейхтары ол құсты көк тиынға бағаламайды. Себебі төмен түскен қара сызық олар үшін көздің жасын білдіреді. Ал дөңгелек қара оймақ көздің айналасында болса, ол шейхтар үшін құстың тектілігін аңғартады. Дәл сондай егер құстың қауырсыны әппақ болып, төс жағында бір-екі қара дақ болса, оны да шейхтар құс ретінде көрмейді. Өз басым олар соның бәріне қалай мән беріп, ажырата алып жатқанын түсінбей қойдым. Алайда арабтар құстың қасиеті мен киесін терең түсінетін халық екеніне көзім жетті. Сондықтан қазір әрбір құстың қауырсынына, болмыс, бітіміне ерекше мән беріп жатырмыз. Қазақстан мемлекетімен келісілген мәміле бойынша құстардың қанаты қатайғанда оның 30 пайызын бостандыққа жібереміз, қалған құстарды одан әрі көбейту бағытында жұмыс жасай бермекпіз, -дейді Ахмад Мұстафа.
Негізі «Агентство Миллениум Сокол» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің демеушісі араб шейхінің Қазақстаннан бөлек, бірнеше мемлекетте тәлімбағы бар екен. «Онда әлемдегі ең сирек кездесетін құстар мен аңдар өсіріліп жатыр», — дейді Мохаммад.
Серіктестіктің жұмысы жайлы Сарысу ауданының әкімі Қанатбек Мәдібек те хабардар екен. Оны біз аталмыш ауданға арнайы ат басын бұрып барғанда білдік. Кездесуде аудан басшысы «Агентство Миллениум Сокол» серіктестігін аралап көргенін және барынша қолдау көрсететінін жеткізді.
Әрине бұл Әулиеата жері үшін ғана емес, бүкіл мемлекетімізге үлкен олжа. Себебі тәлімбақта өсіріліп жатқан құстардың 30 пайызы бостандыққа жіберілетінін ескерсек, ертең ителгілердің саны қазақтың сайын даласында көбейеді деген сөз. Сондықтан негізгі демеушісі Араб Әмірлігінде болса да, бұл қожалыққа қолдан келген қолдауды аямау керек сияқты.
Саятхан Сатылғанов,
Жамбыл облысы
