Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметіне сүйенсек, жұмыс істейтін аналар жұмыс орнынан жүктілік пен босану жағдайына байланысты демалыс рәсімдеген болса, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан бір реттік әлеуметтік төлем беріледі. Сондай-ақ әйел міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы болса, бала туғаннан кейін мемлекеттік бюджеттен бір реттік жәрдемақы алуға және бала бір жасқа толғанша оның күтіміне байланысты қордан ай сайын әлеуметтік төлем алуға өтініш бере алады.

Әлеуметтік сақтандыру қорынан жүктілік және босануға байланысты табысынан айырылғаны үшін төленетін төлемдер табысқа тікелей байланысты. Әлеуметтік аударымдар кем дегенде ең төменгі 1 жалақы (2021 жылы 42500 теңге, 2022 жылдан бастап 60 000 теңге) мен ең жоғары деңгейі ең төменгі 7 жалақы (2021 жылы 297500 теңге, 2022 жылдан бастап 420 000 теңге) мөлшерінен аспайтын табыстан төленеді.

Бұл төлемнің мөлшері жүктілік пен босануға байланысты демалыс рәсімдеген айдың алдындағы 12 ай ішінде Қорға әлеуметтік аударымдар жүргізілген (осы кезеңде әлеуметтік аударымдарда үзілістердің болу-болмауына қарамастан)орташа айлық табыстың мөлшерін, еңбекке қабілетсіздік күндері санының тиісті коэффициентіне көбейту жолыменесептеледі («Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» ҚР Заңының 23-бабы 3-тармағы).

Еңбекке қабілетсіздік күндері санының коэффициенті жүктілікке және босануға байланысты уақытша еңбекке жарамсыздық парағы берілген күндерді 30 күнтізбелік күнге бөлу арқылы есептеледі.

Еңбек кодексінің 99-бабында жүктілікке және босануға байланысты демалыс ұзақтығы көрсетілген.

Әлеуметтік төлем мөлшері әр адамға дербес есептеледі. Оны анықтау үшін соңғы 12 айдағы әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табыс пен еңбекке қабілетсіздік күндері санының коэффициентін көбейту керек.

«Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Заңның 26-бабына сәйкес, әлеуметтік төлем мөлшерінен 10 пайыз міндетті зейнетақы жарнасы ұсталады. Бұл өтініш берушінің зейнетақы жинақтау шотына жіберіледі.

Бала бiр жасқа толғанға дейiн төленетiн әлеуметтiк төлем мөлшері, бала туылған айдың алдындағы 24 ай ішінде Қорға әлеуметтік аударымдар жүргізілген, яғни (осы кезеңде әлеуметтік аударымдарда үзілістердің болу-болмауына қарамастан)орташа айлық табыстың 40 пайызын құрайды.

Бұл төлемнің минималды мөлшері міндетті зейнетақы жарналары қосымша есептеле отырып, мемлекеттік бюджеттен бала бір жасқа толғанға дейін оның күтімі бойынша төленетін ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы мөлшерінен кем болмауы керек: бірінші балаға — 5,76 АЕК немесе 2022 жылы 17 643 теңге; екінші балаға — 6,81 АЕК немесе 20 860 теңге; үшінші балаға — 7,85 АЕК немесе 24 045 теңге;төртінші және одан көп балаға — 8,9 АЕК немесе 27 261 теңге.

Ал әлеуметтік төлемнің ең жоғары мөлшері сақтандырылған табыстың,бірақ ең төмен жалақының 7 еселенген мөлшерінің 40 пайызынан аспауға тиіс(2022 жылы-168 000 теңге).

«Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» ҚР Заңының 26-бабына сәйкес, бір жасқа дейінгі бала күтіміне берілетін төлем мөлшерінен 10 пайыз міндетті зейнетақы жарнасы ұсталады. Ол өтініш берушінің зейнетақы жинақтау шотына жолданады.

Мемлекет базалық деңгейде республикалық қаражат есебінен бала туған кезде біржолғы жәрдемақы төлейді. Заңға сәйкес оның мөлшері бірінші, екінші, үшінші бала туғанда 38,0 айлық есептік көрсеткіш (110 846 теңге), төртінші және одан көп бала туғанда 63,0 айлық есептік көрсеткішті (183 771 теңге) құрайды.

Сонымен қатар, жұмыс істемейтін әйелдер үшін бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты отбасындағы бала санына қарай дифференцияланған мөлшерде (бірінші балаға 5,76 айлық есептік көрсеткіш — 16 802 теңге, екінші балаға 6,81 айлық есептік көрсеткіш — 19 865 теңге, үшінші балаға 7,85 айлық есептік көрсеткіш — 22 899 теңге, төртінші және одан көп балаға 8,90 айлық есептік көрсеткіш — 25 962 теңге)ай сайынғы жәрдемақы төлеу қарастырылған. Аталған жәрдемақы республикалық бюджет қаражаты есебінен төленеді.

Заңға сәйкес бала туғанда берілетін және бала күтіміне байланысты жұмыс істемейтін әйелдерге төленетін жәрдемақылардың мөлшері отбасындағы бала санына қарай тағайындалады. Бұл айлық есептік көрсеткіш мәніне тікелей байланысты, сондай-ақ, республикалық бюджет қаражаты есебінен төленеді.

Ал жұмыс істейтін аналар жүктілік пен босану және бір жасқа дейінгі бала күтіміне байланысты әлеуметтік төлемдерді Қордан және мемлекеттік жәрдемақыны бюджет қаражатынан алады. Қордан төленетін әлеуметтік төлемдердің мөлшері қорға түскен аударымдардың негізінде анықталады.

Сондай-ақ бала күтімімен отырғандар, қордан әлеуметтік төлем алушылар үшін бюджет қаражаты есебінен қосымша міндетті зейнетақы жарналары субсидияланады, яғни зейнетақы жинақтары жалғасады.