Көптен бері Жамбыл ауданы Қызыләскер ауылындағы былықты жазамын деп жүр едім. Бүгін соның сәті түскендей. Басынан айтар болсам, марқұм әйелім екеуіміз 46 жылдық еңбек өтілімізбен Алматы қаласында қызмет атқардық. Содан 2000-2021 жылдары созылмалы инсульт алып, науқастанған жұбайымның денсаулығына орай, Жамбыл ауданы Қызыләскер ауылындағы қайынатамның жер учаскесіне қаладағы жер үйімді сатып, ауылды жерде Алла бұйыртқанша, тұруға ниеттеніп келген едік. Марқұм, атам, Кеген ауданына 1988 жылы 10-15 жылқы, 6-7 сиырымен, қой-ешкісімен көшіп келген. Сол уақытта осы ауыл ақсақалы көп жыл шаруа басқарған марқұм Айтжан аға маған әзілдей: «Сенің атаң көшіп келмегенде, мына жұрт өлермен еді» деген сөзі әлі есімде. Сөйтсем 2-3 жыл тұрғанда, осындағы «аты шулы» елге әлі толықтай кәсібімен таныла қоймаған азаматтар ұрлап, малдың бәрін жоқ еткен екен. Сол іс бойынша аудан, ауыл әкімдігі мен милицияға арыз жазып, бармаған жеріміз қалмады. Бірақ соның барлығы жауапсыз қалды.
Енді биылғы жылдың 3 қаңтарында біз тұратын Жамбыл ауданы Қызыләскер ауылының мектеп үйінде ауыл әкімімен кездесу болады, – деп мектеп ұжымы өкілінің шақыруымен сол жиынға қатыстым. Жиында елдегі «Қаңтар уақиғасы» салдарынан қандайда бір «Жаңа Қазақстан» жобасы бойынша келелі мәселелер айтылар деп жорамалдап едім. Бірақ өкінішке қарай, сол баяғы сылдырлаған цифрлар мен бұрынғы әкімі жоспарлаған шаруа, 2-3 беттік баяндамасын ары-бері аударыстырып, жағасына күн нұрындай «Нұр Отан» сөлкебайын таққан әкіміміз Данияр Монтаев айтарлықтай жақсы жаңалықты жеткізбеді. Тек 16 млн теңгеге не істейміз, оны музейді жөндеуге жібердік дегені болмаса. Сондай-ақ, әкім баяндамасында тап сол сарында ауылдан 160 бас мал ұрланып, соның бесеуінің ғана ісі ашылмады деуі сол баяғы 90 жылдардағы оқиғаларды елестетеді. Олай деуімнің себебі, тұрғындардың басым көпшілігі бір-біріне нағашы-жиен, туыс-тума бола тұра бірінің малын бірі ұрлап, қазысын айналдырып, ұялмастан қонақ шақырып «Соғымың шүйгін болсын!» дейтін кісілер. Оған әбден көзіміз жетті. Тағы бір мысал, таяуда көршім 5 сиырынан айрылып, безектеген болатын. Дәлел ретінде 18 малдың құлақ сырғасы мен бейнежазбалары болған. Бірақ соның барлығы ұшты-күйлі жоқ болып кеткен. Сонда ашынған мал иесі маған «Аға, бұның бәрі жоғарымен байланысты. Табылмайды, көрерсің» деген еді. Сол сөз – сөз, қазір ол малдардың ізі де жоқ. Бүгінгі әкімнің ондаймен ісі де болған емес. Себебі, мал ұрлығы етек алып, сырттан келген азаматтың не әлсіз мүгедек іздеуші-сұраушысы кем кісілерді таңдап алуы осындағы билік өкілдері мен ауылдағы (қамаушы, қызыл қамшы, морға т.с.с) ру арасында би сайланған жағымпаздар әкімшілдер мен ұрыларға жалғасқаны да сезіледі. Әрине, оларға КГБ, НКВД да күндіз қолына шам алып, іздегенмен табылмайды.
Тағы бір оқиғаға келсек, жақында біздің көшеде тұратын Гүлнар деген кісі айдын-күні аманында Алматы қаласы мен аудан полициясын шақырыпты. Сөйтсек, қорасындағы көтерем тоқтысын көршісі достарымен ұрлаған көрінеді. Сонда «Мына ұялы телефон ұрыға да қалтқысыз қызмет етеді ғой» дейді. Сонау қала мен ауданнан дабылын қосып келген полицейлер ұрыны үйінде-ақ ұстар еді. Әлгі ұялы телефон ба, әлде өздері сезіктенді ме? Қойды атқа өңгеріп, 200-300 метрдей жерге жеткізіп тастаған. Оған қоса мүгедек жанға тіл тигізіп: «Өзің малыңды қарамайсың» десе керек. Сол сөзге қосылған участковый полицейлер мен арнайы шақырумен келгендер көршіме «Апатай, арызыңды алшы, бізге сор болады» деп алдына құлап, райынан қайтартыпты. Осы дұрыс па?
Тізе берсек, ауылда былық та, дәлел де көп. Ауылымызда әр көшеге басшы ретінде би сайлайды. Жақында ауыл көшелерінің бір биінің інісі үйленген болатын. Сонда ел-жұрт бата беріп болған соң, әкім мен халықтың жиналғанын пайдаланып, өз уәжімді айтпақ болдым. «Тайырмын» деп көкірегін керген би айтайын дегеніме тосқауыл болды. Өзі жоғарғы жақтың астауынан тоя жеген семіз малға ұқсайды. Тіпті әкімнің өзіне ғана сөзімді жеткізейін дегеніме де көнбей: «Ұнамаса, ауылдан көшіп кет, сізді үлкен кісі ғой десем, әбүйірді кетірдіңіз ғой. Ондай келеңсіз жайттар болған емес. Сіз жала айтып, жік салудасыз» деуі арты қуыс бидің сөзі еді. Кейіннен сол бидің інісі 5-6 жігіт болып, қыз зорлап қамалып кетті деседі. «Ауруын жасырған өледі» демекші, түбінде барлық шындықтың беті ашылады.
Бұл шындық аз. Ауылда көріп жүрген былықтар көп. Соның тағы бір дәлелі, таяу жылдары Өскеменнен келген Қасым деген кісі қақаған қыста бақилық болды. Ол кісіні рәсім бойынша ауыл маңындағы қорымға жерлейік дедік. Сөйтсек, ауылдағы адам сөзі өтпейтін ауқатты бай «Оған мұнда орын жоқ, апарыңдар ана етектегі «Найман» төбеге» депті. Сонда бұл әлсізді, мәйтті қорлағаны ма? Бұл ауыл ақсақалының сөзі де болуы мүмкін. Өткенде марқұмның жесірі әкім жиын өткізгенде әлгі байды бетінен алып, қарғап-сілеген еді. Бұған халық куә. Енді сол бай оған Құдай қосқан құда болғаны жасағанның пенде басына бермейтін ісі емес пе?
Бірді айтып бірге кетпей, әкіміміздің ел үшін ештеңе жасамай отырғанына қайта оралсам. Бұл әкім әкім болғалы елдегі кейбір тәртіпсіздіктерден де бейхабар. Біраз жыл бұрын қыста жастар төбелесіп, өлгенін қар астына тыққан жағдайды да білмейді. Тізе берсе, фактілер көп. Бірақ ауылдағы жасы ұлғайған кісілер мал бағып, колхоз-совхозда бірге істеген ағайын-туысқа жақпай, жаман атты болмайық деп бастарын төмен салбыратып, ел газ, свет, су, көшеге асфальт, дәрігерге мұқтаж болса да, шындықты айтуға қорқады. Еңсесі түсіп, билік өкілдері мен жемқорларға бас көтертпеген «Қорқақ қазақтар» әлемде әділдік бар. Құдай да біреу. Оған шүбә келтіруге болмайды. Айналайындарым, осыдан 30 жыл бұрын алған Тәуелсіздік қайда? Тым болмаса, шын сөзді айтсаңшы қор болмай. Қой да маңырайды ғой өлерінде.
Әкім мырза, ел ішіндегі өктемшілік, мұсылмандық әрекетке қарама-қайшылықтар көп. Жұрт көзінше айтқан мәселеге көзіне қан толған мәртебелі ауыл әкімі «мәу» деп дыбыс шығармағанынан қорқу керек деп ойлаймын.
https://zhasalash.kz/video/auylga-zhany-ashymajtyn-akim-19668.html
