
Әлемдегі барлық мемлекетте жолаушылар тасымалы – ең маңызды саланың бірі. Күн сайын миллиардтаған адам әуежолы мен теміржолдың, автобустар мен таксилердің қызметін пайдаланады. Оның ішінде ұшақпен, теміржол арқылы адамдар түрлі жағдайға байланысты бір жерден екінші жерге сапар шегіп жатады. Сол үшін әуетасымалы мен теміржол арқылы жолаушыларды тасудың маңыздылығын түсіндіріп жатудың өзі артық.
Ал енді жолаушылар тасымалы билетінің қымбаттауы – халыққа ауыр тиетін мәселе.
Қазақстанда халықтың көбі бұрын, негізінен, сапарға көбіне пойызбен шықса, кейінгі жылдары ұшаққа отырушылардың қатары артқан еді. Бұл – біріншіден, әуетасымалы қызметінің арзандауынан болса, екінші жағынан халықтың тұрмыс жағдайы түзеле бастағанын көрсететін. Бірақ 2020 жылдың наурыз айында елімізде басталған пандемияның салдарынан жолаушы тасу күрт тоқтатылып, тұтынушысыз қалған авикомпаниялар мен теміржол компаниялары үлкен шығынға батты. Одан беріде жанар-жағармайдың қымбаттауы да бұл екі саланың билетін қымбаттатуға әсер етсе керек, дегенмен қымбаттаудың да жөні бар.
Ал осыдан екі жыл бұрын қазақстандық сайттардың бірінде мынадай дерек жарияланған еді: «Биыл әуетасымалының бағасы тек төрт облыста – Батыс Қазақстан, Атырау, Қарағанды және Қостанай облыстарында өсті. Төрт облыста – Ақмола, Алматы, Солтүстік Қазақстан және Түркістан облыстарында баға өзгеріссіз қалды. Ал Нұр-Сұлтанда (36,5 пайыз), Шымкентте
(36,3 пайыз) және Маңғыстау облысында (24,7 пайыз) баға айтарлықтай төмендеді». Ал қазір бұл бағалардың қалай аспандап кеткенін жұрттың бәрі көріп, біліп отыр…
Қызық үшін жеке өзіме қатысты деректер арқылы зерттеу жүргізіп көрдім. Мен 2020 жылдың алғашқы аптасында KaspiTravel арқылы Алматы –
Нұр-сұлтан – Алматы бағыты бойынша он күн бұрын FlyArystan әуекомпаниясынан билет алдым. Сонда Алматыдан Елордаға барып қайту үшін 30 мың теңге төлегенім есімде. Ал бүгін 20 шілде күні сол компания арқылы барып-қайтуға (30 шілде – 4 тамыз) Алматы – Нұр-сұлтан бағытына ұшу үшін билет қарасам, билет құны 71 768 теңге болып тұр. Бұл – ең арзан деген ұшаққа алынатын билет. Қарап тұрсам, бір жарым жылдың ішінде билет құны 130 пайызға жуық қымбаттаған! Ал Еуропада ұшақ билеттері 2030 жылға қарай 16 пайызға қымбаттауы мүмкін дегеннің өзіне сарапшылар «туристердің мүмкіндігі азаяды» деп дабыл қағып жатыр! Өз халқының ғана емес, елге келетін туристердің қамын ойлап жатыр! Ал біздегі жағдай жоғарыдағыдай…
Енді, пойызбен бару мәселесін қарастырайық.
2020 жылдың маусым айында Алматы – Ақтөбе бағытында жүретін пойызға Алматыдан Қызылордаға сапарға шығардан екі күн бұрын билет алғанмын, билет құны 4 мың теңгеден сәл ғана асқан. Ал бүгін 20 маусым күні үш күн алдын билет іздесем, құны 8 153 теңгені көрсетіп тұр. Демек, екі жылдың ішінде билет екі есеге жуық қымбаттаған. Алдағы уақытта билет құны тағы қаншаға шарықтайтынын кім білсін?!.
Ал бізде тиісті сала бұған қандай уәж айтып отыр?
Жақында Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі жолаушыларды әуе көлігімен тасымалдау бағасына қатысты арнайы талдау жүргізген көрінеді. Олардың жасаған сараптамасы бойынша Түркия мен Қазақстанның кейбір әуе компанияларының баға саясатын салыстырғанда «отандық әуетасымалдаушы компаниялардың тарифтері арзан» көрінеді. Бұл жайында аталған министрліктің мәлімдемесінде мынадай факт келтіріліпті: Fly Arystan компаниясының 3 594 шақырым қашықтықты құрайтын Түркістан – Ыстанбұл бағытындағы 2022 жылдың 6 қыркүйегіндегі билет құны 86 482 теңге болса, аталған қашықтықтағы Turkish Airlines компаниясының Нұр-Сұлтан–Анталья бағытындағы биылғы 1 қыркүйектегі билет бағасы 286 823 теңге көлемінде. Сәйкес бағыт бойынша қазақстандық «Эйр Астана» компаниясының 1 қыркүйектегі билет құны 186 474 теңге мөлшерінде. Бұл тариф түркиялық әуе тасымалдаушының бағасымен салыстырғанда 100 мың теңгеге төмен». Қызық уәж! Қазақстандық әуе компанияларын Түркиямен салыстырғанша еліміз ішіндегі рейстердің бағасын осыдан екі не бір жыл бұрынғымен неге салыстырып көрмейді? Сонда билет құнының қаншаға қымбаттағаны өз-өзінен белгілі болып шыға келмей ме? Ал бұлар қазақстандықтардың бәрі Түркияға күнде ұшып жатқандай, қайдағы бір пайдасы аз мәліметтермен халықты алдаусыратқысы келеді. Билеттердің екі жыл ішінде қаншаға қымбаттағанын қарапайым мысалмен ғана жоғарыда көрсетіп отырған жоқпыз ба? Ендеше, халықты алдаудың қажеті жоқ. Пойыздың да, ұшақтың да билеті осыдан екі жылғымен салыстырғанда екі есе қымбаттаған. Сондықтан бізге қажетсіз ақпаратты ұсынудың қажеті жоқ, одан да ұшақ пен пойыздың билетін халықтың қалтасы көтеретіндей жасау жолын іздеген жөн.
Бұрынғы кезде өте тығыз шаруамен ұшатындар үшін брондалған билеттер болатын еді, қазір ондай да жоқ. Егер аяқ астынан ұшу қажет болса не істейміз? Мысалы, бүгін (20.07.2022) Алматыдан Нұр-Сұлтанға аяқасты шаруасы шығып, тез ұшатын адамға қанша қаражат керек болар екен билет қарадым. Алматыдан Нұр-Сұлтанға тікелей ұшатын ұшақ SСAT компаниясына тиесілі екен, билет құны – 67 510 теңге. Одан кейінгі арзаны FlyArystan компаниясына тиесілі, бірақ ол Алматыдан Шымкент арқылы ұшады екен, ұшу уақытының ұзақтығы – 12 сағат! Билет құны – 88 798 теңге. Ал Алматыдан Нұр-Сұлтанға тікелей ұшатын Air Astana ұшағының билеті 170 802 теңге тұрады!
Біздіңше, бұл – халықтың тұрмыс деңгейін есептемей жасалған баға саясаты. Әйтпесе, аяқастынан анадай сомадағы билет алуға елімізде қанша адамның жағдайы жетеді? Әлде біздің елдің ұшақтары тек миллионерлерге арналған ба?
Дәл бүгін Алматыдан Нұр-Сұлтанға пойызбен шығып кетейін десеңіз, билет жоқ. Бүгінге ғана емес, алдағы бірнеше күнге жоқ. Алда-жалда табыла қалса, «әкесінің құнын» сұрайды. Рас, қазір жаз айы, әрлі-берлі жүретіндер көп. Бірақ құзырлы министрлік осындайда вагон санын көбейтіп, жағдай жасауға болады ғой.
Тағы бір мәселе – билеттің ұшатын (жүретін) күнің жақындаған сайын қымбаттайтыны. Әрине, билетті ертерек алған жөн, бірақ бұл – өмір ғой, кейде аяқ астынан жолға шығуға тура келіп қалатын жағдайлар болады. Әсіресе, топырақты өлімнің кезінде қатты қиын. Сондайда қайтпек керек?
Жалпы, осы мәселені ретке келтіретін уақыт болған сияқты.
https://turkystan.kz/article/189327-ushak-pen-poyyz-bileti-ushyp-tur/