Америкалықтар асырап алған Сардар бір жарым жылдан бері туған ата-анасын іздеп жүр

Кейінгі кезде Facebook-те қазақ­стан­­дықтар топтасқан түрлі па­рақ­шада ата-анасын іздеуге көмек сұра­ған қазақтардың қарасы көбейді. Аме­ри­калықтар асырап алған қарадо­ма­лақ­тарға жанашырлық танытып, олардың жақындарын із­дес­тіруге қол ұшын созып жатқан адам­ның санында шек жоқ. Тіпті, бір жыл бұрын бізге сұхбат берген Теодор Уол­тан (қазақша аты-жөні – Марат Ораз­ғалиев) жазба қалдырған күннің ертесі-ақ бауырын тауып алғаны есімізде. Ал бірақ дәл сол парақшаға жазба қалдыр­ған Пол Бабкоктың (қазақша аты-жөні – Сардар Бекмаханов) ата-анасын іздеп, таба ал­май жүргеніне бір жарым жылдан асты. Осы уақытқа дейін жақын­дарын жар са­лып іздеп жүрген бозба­ла­ның өзіне ха­барласып, бұл оқиға жайлы ағылшын ті­лінде аз-кем әңгі­ме­лестік.

– 2020 жылдың жаз айында Facebook-тегі KazCommunity USA парақшасына ата-анаңды іздеп жүргеніңді жазып, олар­ды табуға көмек сұраған едің. Біл­гі­міз келетіні: ата-анаңды таба алдың ба?
– Жоқ, әлі таппадым. Тіпті, олардың те­гі­не ұқсас туысқандарым табылып қалар деп ой­лаған едім. Бірақ әзірге ешкімді таба ал­ма­дым. Осы ретте биологиялық ата-анам тура­лы мендегі бар деректі тағы бір рет келтіре ке­тейін: Әкемнің аты-жөні – Бекнұр Бай­ма­ханов, ал анамдікі – Елмира Қалмаханбет­қы­зы. Туу туралы куәлікте менің аты-жөнім Бек­­­маханов Сардар Бекнұрұлы деп жазылған. Аме­рикалық есімім – Пол. Кейде анам маған ашу­ланғанда «Пол-Сардар» деп айтады (кү­ліп). Айтпақшы, Сардар деген қандай мағына беретінін интернеттен іздегенімде, көш­бас­шы деген ұғымды білдіретінін білдім. Мен 1999 жылы 16 қыркүйекте Тараз қаласында дү­ниеге келгенмін. Бір жылдан соң амери­ка­лық ата-анам Тараздағы балалар үйінен асы­рап алып, мұхит асырып әкетті.
– Сол жазбада оларды табуға кө­мек­тесетін бірнеше деректер мен құжаттар бар екенін, бірақ неден бастарыңды біл­мей жүргеніңді жазған едің. Қолыңда бар сол деректер де көмектеспеді ме сон­да?
– Жоқ. Америкалық ата-анамда сақталған бір бума папкада асырап алуға рұқсат беретін қағаздар, түрлі сертификаттар мен суреттер бар. Кейбірі қазақ және орыс тілінде жазыл­ған­дықтан, бастапқыда онда қандай дерек қам­тылғанын түсіну қиын болды. Бірақ, олар пай­дама жарамады.
– Әлеуметтік желідегі парақшаңнан қазақтармен етене араласып, жиі бас қосатыныңды байқадым. Бір-біріңді қай уақыттан бері танисыңдар?
– Мен Америкадағы Юта штатының ор­та­лығы саналатын Солт-Лейк-Сити қала­сын­да өсіп-өндім. Біз тұратын ауданда асырап алынған қазақ балалары тұрады. Тіпті, кей­бірі­мен көршіміз. Бала кезден жақын ара­ласқандықтан, қазақ екенімізді біліп өстік. Ал өзге штатта тұратын америкалықтар асы­рап алған қазақтармен ортақ достарымыз көп болғандықтан олармен де араластығымыз жақсы. Сонымен қатар, Facebook-тегі әлгі парақшаға хабарлама жазған соң, менімен байланыста болғысы келетіндердің қатары көбейді. Бос уақытта жиналып, әңгіме-дүкен құра­мыз, одан қалса ойын ойнаймыз. Аме­рикалық ата-анам 2000 жылы менімен бірге қарындасымды асырап алған. Кейін бір жылдан соң ата-анам Таразға қайта барып, бауыр­ларды бір-бірінен ажыратпайын деп үлкен әпкемді қамқорлығына алып, осында алып келген. Әпкемнің қазақша есімі – Зари­на, бірақ біз оны Нина дейміз. Ал қарын­да­сымның есімі туу туралы куәлікте Мәрзия деп жазылған, оның америкалық есімі – Энн. Бай­қап отырғаныңыздай, айналам қазақ­тар­ға толы. Айтар әңгіме, ортақ нәрсе көп бол­ған­дықтан жиі кездесіп тұрамыз.

– Бізді таңғалдыратыны: амери­ка­лық­тар асырап алған баласының асы­ран­ды екенін кішкене күнінен жасыр­май, бүге-шүгесіне дейін айтып, тіпті туған ата-анасын іздестіруге, төл мәде­ние­тімен таныстыруға бар күш-жігерін са­лып жатады. Сенің де ата-анаң сөйткен шы­ғар?
– Иә. Осы ретте америкалық ата-анам жайын­да бірер сөз айтып өткім келеді. Олар­дың қандай керемет жандар екенін сөзбен айтып жеткізе алмаймын. Әкемнің есімі – Брюс. Ал анамның есімі – Сюзан. Олардың өз­­­­­дерінің бес баласы бар. Қазақстаннан үшеуі­­мізді асырап алған соң, Тайваньнан екі ер баланы қамқорлығына алған. Жалпы ал­ған­да, менің екі әпкем, бір қарындасым, алты бауырым бар. Үлкен отбасымыз (күліп). Анам біздің қайдан шық­қанымызды, тамыры­мыз­дың қайда жат­қанын біліп жүрсін деген мақ­сатпен Қа­зақстанға апарып қайтқысы кел­ген. Бірақ сол күйі жол түспей қойды. Жалпы, америкалық ата-аналардың асырап алған баласының төл мәдениетімен таныс болуына үлкен үлес қосатыны қайран қалдыратыны рас. Мен – Америка азаматымын, дейтұрғанмен менің ұлтым – қазақ, қаным – қазақ. Дегенмен мен өсіп-өнген ортада қазақ мәдениеті, дәстүрі мен тілі туралы көп дерек білуге мүмкіндік жоқ. Ал үлкен қалаларда осы мақсатты көз­деген түрлі ұйымдар жұмыс істейтінін, сол ұйым өкілдерінің қазақ мәдениетін наси­хаттап жүргенін білемін. Десе де ата-анам өзге америкалықтар секілді қазақ халқы тура­лы бар білгенін айтып жүреді. Бірақ өкі­ніш­ке қарай, ата-анам осы жылы ажырасып кетті. Қазір екеуі екі бөлек тұрады. Мен екеуі­мен теңдей араласуға тырысамын. Әпкем мен қарындасым анаммен бірге Солт-Лейк-Ситиде тұрып жатыр. Ал мен Юта штатында орналасқан Прово қаласындағы Бригам Янг университетінің (Brigham Young University) қар­жы факультетінде 2-курс оқимын.
– Өзің секілді асырап алынған Тео­дор Уолтан (қазақша аты-жөні – Марат Оразғалиев) бізге берген сұхбатында қолы қалт етсе, интернеттен Қазақстан, әсіресе кіндік қаны тамған жер – Өске­мен өңірі туралы дерек іздейтінін, сон­дай-ақ елде болып жатқан оқиғалардан хабардар болып жүретінін айтқан еді. Ол секілді сен де Тараз туралы зерттеу жүр­гізген боларсың?
– Әлбетте, мен де Қазақстан туралы көп ақпарат іздедім. Тараздың Қазақстанның оңтүстік бөлігінде, екінші мегаполис саналатын Алматыға жақын орналасқанын, тарихы терең көне шаһар екенін білемін. Тео се­кілді мен де Қазақстанда болып жатқан оқиғаларға құлақ түріп жүремін. Әсіресе, жуыр­да болған митингтің салдары мені қатты алаңдатты. Тағы қайталап айтамын, Аме­рикада өсіп-өнсем де, қазақпын. Сон­дықтан Қазақстанда не болып жатқанын біліп жүргім келеді. Тағы бір айта кетерлігі, маған Қазақстанның Туы қатты ұнайды. Он­да бейнеленген шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран, шетіндегі өрнек, барлығы үйлесе кеткендей. Тіпті, көгілдір түс­ті мата да дәл таңдалған. Ту демекші, мен спорт десе ішер асымды жерге қоямын. Олим­пиада ойындары секілді ірі жарыстарды қалт жібермей көремін. Сол кезде Қазақстан құра­масына жақтасып, жанкүйер ретінде шыр-пыр боламын. Қазақстан спортшыларына ерек­ше қолдау көрсететінімді білетін әкем кей­де «Бәлкім, сен Қазақстанның олимпиа­далық командасында өнер көрсетерсің» деп қалжыңдайды.

– Әдетте қыз бала жақындарын із­деуге бейім келеді. Бірақ биологиялық ата-анаңды іздеуді әпкең мен қарын­дасыңнан гөрі өзің қолға алыпсың. Не түрткі болды? Асырап алынған көп қа­зақ жоғарыда біз айтқан парақша ар­қы­лы ата-анасын, бауырларын тауып алып жат­қан соң, сен де солай іздестіргің кел­ді ме?
– Ол да бар. Бірақ бәрінен бұрын басқа фак­тор әсер етті. Жоғарыда айтып өткендей, мен өсіп-өнген ортадағы қазақтың барлығы – аме­рикалықтар асырап алғандар. Арамызда Қазақ­станда өсіп-өнген ешкім болмады. 2017 жылы Оңтүстік Кореяға тағылымдамаға барған кезімде Қазақстаннан оқуға келген көп қазақпен танысып, ізінше жақын араласып кеттік. Олармен бірінші рет кездескенде қызық сезімді кештім, сағаттап әң­гімелесе бергім келе беретінін түсіндім. Со­дан соң «елдегі ата-анамды іздестіріп көр­сем қайтеді?» деген ой туды. Айтпақшы, Оң­түс­тік Кореяда тұрған уақытта K-pop-тың жан­күйері болдым. Сосын достарым Қа­зақ­стан­да K-pop-қа ұқсас Q-pop музыкалық жанры дамып жатқанын айтты, сөйтіп жүр­генде Ninety One тобының шығар­ма­шылы­ғы­мен таныстым. Ал Димаш Құдайберген тура­лы музыкамен айналысатын қарын­да­сым­нан естіп-білдім. Шыны керек, бас­тап­қыда Димаштың ұлты қазақ екенін білмедім. Қарындасым айтқан соң, оның әндерін тың­дай бастадым. Осыдан бастап, қазақ мәдение­тіне үңіле түстім. Сонымен қатар, қазақтың жыл­қыны қатты қастер­лей­тінін білемін. Ал әп­кем мен қарындасымның ата-анамызды із­деуге көзқарасын білмеймін, ол туралы сөй­лескен емеспін. Кейде олар да із­дегісі келе­тін секілді. Ал кейбір кезде, кері­сін­ше, қа­ламайтын секілді көрінеді. Бірақ әп­кем бізді асырап алғаны туралы тақырып қоз­ғал­са, ыңғайсыз күйге түседі. Сол себепті одан бұл туралы сұрауға қорқамын (күліп).
– Алдағы уақытта ата-анаң табылса қал­са…
– «Не істер едің?» дейсіз ғой. Мен олардың не­ліктен мұндай күйге түскенін, бізді же­тім­дер үйіне өткізгенін білмеймін. Себебін біл­мегендіктен оларға еш кінә арта алмаймын. Олар­дың жағдайын білмей тұрып, кесіп-пі­шіп ештеңе дегім келмейді. Ал бірақ ата-анам табыла қалса, бірден араласып кетемін деп те ойламаймын. Оларды бірте-бірте танығым ке­леді. Дүниеге келуіме себепші болса да, олар ма­ған бөтен ғой. Сол себепті алдымен оларды асық­пай танып-білгім келеді. Кейін тұрып жат­қан жеріне барып қайтар едім. Бәлкім, олар­дың үйінде бізден кейін туған іні-қарын­дастарым бар шығар. Олай болса, қуа­ны­шым­да шек болмайтын еді. Олармен жақын дос болып, шама-шарқым келгенше көмектесер едім. Бірақ ә дегенде ортақ тіл табысу жағы­нан қиындық туындауы мүмкін. Десе де ал­да­ғы уақытта қазақ және орыс тілдерін үй­рену­ді көздеп жүрмін. Жалпы, мен кез келген тіл­ді тез меңгеріп аламын. Тіл үйрену маған қиын емес. Кәріс тілін тез үйреніп алғаным бар. Сол секілді қазақ тілін аз уақыт ішінде үйре­ніп алармын. Айтпақшы, қазақ тілі түрік тіліне ұқсас секілді ме, қалай?! Осында тұра­тын түрік достарымның өзара сөйлескенін естіген кезде олар маған қазақша сөйлеп тұр­ғандай көрінеді. Алайда, ата-анаммен та­бысуға тіл кедергі емес деп ойлаймын. Бас­тысы – жанымыз түсініссе болғаны. Оларды із­дестіріп жүргеніме бір жарым жылдан ас­там уақыт өтсе де, үмітімді үзбеймін. Әри­не, іздестіру қиынға соғып жатыр, бірақ қандай да бір деректі табу мүмкін іс деп ойлаймын. Әр адамға өзінің қайдан шыққанын білу маңыз­ды. Ал менің қайдан шыққаным әлі бел­гісіз. Қамқорлық пен мейірімнен кенде бол­масам да, қайдан, кімнен тарайтынымды біл­мей өстім. Осы мәселе қазір маған же­тіс­пей тұрған пазлдың бір бөлшегі іспетті.

Әңгімелескен
Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ