Қазақтың мерген қызы туралы қызықты деректер
АСТАНА, 25 қазан – Sputnik. Бүгін Кеңес одағының батыры, қазақтың мерген қызы Әлия Молдағұлованың туғанына 100 жыл толып отыр. Осы уақытқа дейін республика бойынша сан алуан мерекелік шаралар өтті. Sputnik Қазақстан батыр Әлия туралы қызықты деректерді ұсынады.
Шын есімі – Ілия
Әлия Молдағұлова 1925 жылдың 25 қазанында Ақтөбе облысының Қобда ауданындағы Бұлақ ауылында дүниеге келген. Шын есімі – Ілия.
Әкесі Нұрмұхамет Сарқұлов байдың баласы болғаны үшін кеңес үкіметі тарапынан қуғын-сүргінге ұшыраған. Оны НКВД-да да тергеген. Ал түрмеге түспеу үшін бас-сауғалап қашуға мәжбүр болған. Содан жұбайы Маржан қызы Әлия мен ұлы Бағдатпен бірге жалғыз қалған.
Қазақ даласындағы ұжымдастыру салдарынан болған жұт Әлияның балалық шағымен тұспа-тұс келді. Анасы балаларына тамақ тауып беру үшін көрші әйелдермен бірге картоп теруге барған. Сонда күзетшінің қорқытпақ болып атқан оғынан дүние салады.
Әлия 6 жасында бауыры Бағдатпен жетім қалады. Маржанның бауыры Әубәкір Молдағұлов Әлияны бауырына басса, Бағдатты Нұрмұхамет Сарқұловтың әпкесі тәрбиелеуге алады. Әлияның бауыры қайтыс болған. Бағдаттың неден көз жұмғаны әлі күнге дейін белгісіз.
Әлия фамилиясын неге өзгертті?
Кеңес үкіметінен жасырынған Нұрмұхамет Сарқұлов Әлияның анасының фамилиясын алғанын қалайды. Ал тағы бір деректер бойынша нағашысы Әлияны тәрбиесіне алған соң, оған өз фамилиясын берген. Осылайша, ол Әлия Молдағұлова болады.
Ленинградтағы құжаттарда оның аты Лия, Аня деп тіркелген. Бірақ еш жерде «Әлия» деген есім жоқ. Себебі, ленингдрадтықтар оны Аня ретінде таныды. Мектеп журналдарында, сондай-ақ, оқу үлгерімі табельдерінде Әлия «Аня Молдағұлова» деп жазылды.
Мерген қыз орыс тілін қалай үйренді?
Әубәкір Молдағұлов Қызылорда теміржол станциясында әскери комендант болып жұмыс істеген. Ал 1930 жылы Әубәкір отбасымен және Әлиямен бірге Алматы қаласына көшіп келеді. Кішкентай қыз орыс тілін білген жоқ. Нағашысы бос уақытында оған және өз балаларына орыс тілі мен грамматикасын үйреткен.
1933 жылы Әубәкір Молдағұлов Әулиеата қаласындағы (қазіргі Таразда) жаңа қызметке тағайындалады. Сол жаққа отбасымен көшіп барады. Осы жылы Әлия 1-сыныпқа барады. Ал 1934 жылы Әубәкір Молдағұлов Мәскеу әскери транспорт академиясына оқуға түседі. Мәскеуге оқуға аттанғанда жиенін сондағы №35 мектепке береді. Ал 1938 жылы жұмыс барысымен Ленинградқа қоныс аударғанда, Әлияны үйдің іргесіндегі мектеп-интернатқа береді.
Қазақтың мерген қызы
Әлия 1942 жылы Ленинградтағы №46 мектепті бітіріп, Рыбинск қаласындағы авиация техникумына оқуға түседі. Осы жылдың 18 желтоқсанында аудандық әскери комиссариаттың жолдамасымен Мәскеудегі мерген қыздарды даярлайтын орталық мектепке қабылданады.
Әскери мектепті үздік бітірген Әлия өз өтініші бойынша 17 жасында 1943 жылдың тамыз айында майданға аттанды. Ол екінші Балтық жағалауы флотының 22 әскери тобы 54-атқыштар тобының бригадасы құрамында отан алдындағы борышын өтейді. Осы жылдың қазанында мерген қыз 32 жау солдаты мен офицерінің көзін жойыпты.
Қазақтың батыр қызы 1944 жылдың 14 қаңтарда Псков облысының солтүстігіндегі Новосокольники ауданы Казалиха деревнясы үшін болған соғыста фашист офицерінің қолынан қаза тапты. Ол Новосокольники ауданының Монакова ауылында жерленген.
Әлия Молдағұлованың есімі халық жадында
Мәскеудегі № 891 орта мектебі, Новосокольники № 72 орта мектебі, Шымкенттегі №29 орта мектебі, Оралдағы № 38 орта мектебі мен әскери-теңіз флотының кемелері, Каспий теңізіндегі жүк таситын теплоходына қазақтың қайсар, мерген қызы Әлияның есімі берілген.
Сонымен қатар Астана, Ақтөбе, Алматы, Ресейдің астанасы Мәскеу, Санкт-Петербург (Ленинград) қалаларында, Новосокольники ауданында Әлияның ескерткіштері орнатылған. Ақтөбеде Кеңес Одағының батыры Әлия Молдағұлова атындағы облыстық музей жұмыс істейді.
Қазіргі Қазақстаның халық әртісі Роза Рымбаева «Әлия» әнімен танылды. Мәскеуліктер «Әлия» әнін «Ең үздік жыл әні» деп жоғары бағалайды.
SARYARQA
