Соңғы жылдары Қазақстанда балалар арасындағы буллинг туралы ақпарат көбейді.
Сарапшылар әлімжеттік бұрын да болды, алайда қазір әлеуметтік желілер арқылы бұл тақырып туралы ашық айтылып, көрсетіле бастады дейді. Буллингтің белең алуына әртүрлі жағдайлар әсер етеді.
Оның қатарында ата-аналардың балаларына жеткілікті деңгейде көңіл бөлмеуі, үйдегі және мектептегі тәрбиеден кеткен олқылық, интернеттің дамуы бар. Онымен уақытында күреспеген жағдайда салдары қиын болуы мүмкін, дейді мамандар.
Редакция тілшісі мәселенің шешу жолын табу мақсатында сала сарапшыларының пікірін білді, деп хабарлайды inbusiness.kz сайты.
Белгілі ұстаз, Qazbilim жобасының авторы Аятжан Ахметжан буллингпен күресуде жүйелі жұмыс жоқ деген пікірде.
«Біз мәселенің салдарымен күресіп келеміз. Себеппен жүйелі жұмыс жоқ. Мектептегі және қоғамдағы тәрбие жүйесі толыққанды былыққан. Шыққан өртті сөндірумен айналысу ешқашан нәтиже бермейді. Ол үшін мектептердің қоғамдық ортасын, білім саласындағы тәрбие жүйесін дұрыс қарауымыз керек. Мектептерде буллинг немесе төбелес болса, тәрбие жүйесі тек оны жабу деген мәселемен айналысады. Сондықтан бұл мәселе жуық арада түзеледі деп ойламаймын», – деді ол.
Сарапшы балалар арасында әлімжеттік кең тарап кетпегені, бұрыннан бар екенін айтады.
«Соңғы жылдары әлеуметтік желі, ақпарат құралдарының арқасында шығып жатыр. Бұрын да болды. Бірақ көбі мектептің «ешкімге айтпаңдар» деген дүниесімен жабылды. Мен білім саласында жүрген 15 жылдан бері бұл мәселе бар. Ең алдымен білім және тәрбие жүйесін қайта қарастырып, нақты тетіктерін дұрыстау керек. Екіншіден, ақпараттық деңгейде қатыгездік тудыратын дүниені мемлекет мейлінше шектеп отыру керек. Қоғамда, ортамызда біз нені жарнамалап жүрміз, нені ақпараттық кеңістікте талқылап жатырмыз? Мысалы, бір Бишімбаевтың (ред. – сотталған бұрынғы Ұлттық экономика министрі Қуандық Бишімбаев) оқиғасын біздің ақпараттық қоғам бір жыл азық қылды. Тікелей эфирден көрсетті. Оның бәрі қоғамға дұрыс тәрбие ме? Иә, үлкендер одан сабақ алатын шығар, бірақ жас балалар ше? Керісінше, солай болады екен ғой деген ойға келмей ме?!» – деді ұстаз.
Аятжан Ахметжан оқушының үш жұрты бар екенін еске салды. Егер олар толық дұрысталмаса, оқушы ешқашан дұрыс тұлға болып қалыптаспайды. Бұл отбасы, мектеп және қоғам. Қазір біз үшеуміз үш жаққа қарап отырмыз. Мемлекетте идеология жоқ, дейді ол.
Осыған дейін депутаттар TikTok-ты балалар мен жасөспірімдер арасында шектеуді ұсынды. Ұстаздың осы мәселеге байланысты пікірін білдік.
«TikTok-ты да, VK-ны де, «Одноклассникті» де шектеу керек. Бір TikTok-ты шектесең, келесі желіге өтіп кете береді. Сондықтан 18 жасқа толмаған балаларға барлық әлеуметтік желіні шектеу керек деп айтар едім», – деді сарапшы.
Мектептердегі психологиялық кабинеттер санын арттыру қажет
Педагог-психолог Назерке Кенжеғарина балалар арасындағы әлімжеттіктің пайда болуына түрлі факторлар әсер ететінін жеткізді.
«Жалпы буллинг сөзінің өзі қорқыту, бір адамның абыройын төгу, мұқату, кекету деген мағына береді. Әлемдік денсаулық сақтау ұйымдарының статистикасына сәйкес, әрбір үшінші жасөспірім осындай қорлық көреді екен. Бұған көп факторлар әсер етеді. Біріншіден, барлық мәселе отбасыдан басталады. Өйткені отбасының өзін негізгі фактор деп қарастыру керек. Яғни, қандай жағдайда балалар бір-бірін мұқатып, кекетуі мүмкін? Біріншіден, бұл – әлеуметтік жағдай. Оған баланың әкесінің не анасының болмауы, отбасындағы ауызбіршіліктің жоқтығы, тәртіптің, мәдениеттің болмауы жатады. Осыдан келіп бала социумға бейімделе алмайды. Екіншісі – отбасының экономикалық жағдайы. Қазіргі балалар ақшаға, киімге қарайды. Осы арқылы олар ортаға қосылған баланы сынауы мүмкін. Буллинг осыдан басталады», – дейді сала маманы.
Оның пікірінше, компьютерлік ойындардағы атыс-шабыс та балалардың өмірде қатыгез болып өсуіне әкелуі мүмкін.
«Қазір физикалық, психологиялық, әлеуметтік буллинг, кибербуллинг кең тараған. Физикалық буллинг дегеніміз адамның денесіне зақым келтіру, ұрып-соғу, тепкілеу. Психологиялық буллинг – баланы мұқату, кекету. Кибербуллинг – адамды интернет арқылы қорқыту. Әлеуметтік буллинг негізінен ересектер арасында кездеседі. Балалар мен жасөспірімдер арасында әлеуметтік желі арқылы кибербуллинг жасау дамып жатыр», – деді ол.
Сарапшы буллингпен күресу үшін мектептердегі психологиялық кабинеттер санын арттыру керек деп санайды.
«Буллингтің дені мектеп жағдайында жасалады. Осы мәселе төңірегінде үлкен форумдар жасап, оған ата-аналарды шақыру қажет. Оларды балалармен араластыру керек. Себебі ата-ана жұмыс деп баланы ұмытып кетуі мүмкін. Мектеп, қоғам және ата-ана. Сол пирамиданың ішінде бала тұр. Ата-ананың жауапкершілігі – баласына қолдау білдіру. Бізде балалар мен ата-аналардың өзара әңгімелесу жағы ақсаңдап тұр. Кейбірі уақыт жоқ деп айтады, енді біреуі пікірлеріміз бір арнада тоғыспайды дейді. Нәтижесінде, бала мен ата-ана арасындағы байланыс үзіліп кетеді, алшақтай бастайды. Осылайша, ата-ана өзінің тәрбиедегі жауапкершілігін мектепке ысырып тастағысы келеді. Ал мектепте тәрбие мен білімді қатар алып жүру қиындау. Сондықтан да «ата-ана – мектеп – қоғам» үшеуінің байланысы ажырамауы тиіс», – деп түсіндірді педагог-психолог.
Ал қоғамда өзара көмекті насихаттайтын іс-шараларды көбейту керек, деп толықтырады маман.
Буллинг құрбаны болған балаға ең әуелі психологиялық көмек көрсетілу керек.
«Біздің ата-аналар балалары буллингке ұшыраған жағдайда оны психологқа апаруға, қандай да бір мамандарға жүгінуге ұялады. Өйткені біздің менталитетте «ұят болады» деген түсінік бар. Одан да балаларына айғайлап, үйде отырғызуды құп көріп жатады. Бірақ бұл дұрыс емес. Бұл одан сайын баланың өзіне деген сенімін төмендетеді, болашаққа деген ұмтылысын тоқтатуы мүмкін. Сондықтан да психологпен сөйлесу аса маңызды», – деп есептейді ол.
Назерке Кенжеғарина буллинг құрбандарына соңғы кезде психологиялық көмек көрсетіліп жатқанын, әрбір мектепте психологтар бар екенін баса айтты.
«Дегенмен де, олардың біліктілігін арттыру керек деп есептеймін. Себебі педагог-психологтар біліктілігін көтеріп отырмаса, балаларға көмектесу қиындай түседі. Сондықтан да мамандар өте сауатты болуы тиіс. Әлемдік статистикада, Еуропаның өзінде буллинг 10-30 пайыз аралығында орын алып отыр. Ал бізде Қазақстан бойынша әрбір 10 оқушы буллингке ұшыраған», – деді Назерке Кенжеғарина.
фото; Inbusiness.kzhttps://ozgeris.info/belgili-ustaz-mektepterdegi-tagy-bir-sumdyqtyn-betin-ashty/?fbclid=IwY2xjawItPQZleHRuA2FlbQIxMQABHeTcYPd4czEeqmmgn5OdleSGEjnUrOScUxqkj-nD5Qwna6AD3LiZJGkPxw_aem_JFm1GRvIVy8M7i2DSzX0jA
