«Елдің бәрі» деген сөздің пайдасы да бар.
Әсіресе, нәзік жандылар бұл сөзге қатты сүйенеді.
Күйеуіне ренжіген оларға «барлық әйелдің күйеулері сондай, «еркекке сенгенше, екі босағаңа сен», қайтесің енді» дей салсаңыз, соған кәдімгідей көз жасын тыйып, жұбанып қалады.
Денсаулығы сыр беріп, қалжыраған дімкәс жанға «елдің бәрі осындай ауру, құрысын, уайымдама, жазылып кетесің» десеңіз, өңіне қан жүгіріп, шынымен де айығып кетеді.
Жоқшылықтан арып-ашып, жадап-жүдеп жүрген адамға «елдің бәрі бірдей шылқа майға батып, бөгіп отырған жоқ, біз де сен сияқты «шықпа жаным, шықпа» деп әзер күнімізді көріп жүрміз» десең, есін жиып ала қояды.
Обалы не керек, кәдімгідей пайдалы сөз.
Бірақ осы сөздің жалғыз-ақ зияны бар, және әлгі саны көп пайдалы жағына қарағанда, сол зияны басымдау.
Ол — осы тіркесті керісінше қолдансаң, мыстандай мысы басып, «Өлмес Кащейдей» күшіне енеді.
Мысал үшін қазіргі уақыт ағымын алайық.
Еліміз бойынша төтенше жағдай тоқтатылып, өңіріміздегі карантин шектеулері алынып тасталынады деп асыға күтіп жүрген жұрттың (індет жұқтырғандардың саны күрт өсіп, залалды жерлердің көлемі күрт көбеюі салдарынан) жергілікті өңірлеріндегі табан астында кейінге ұзартылып, создырылған карантиндік талаптар жүйкесін жұқартып бітті.
Онсыз да билік пен қара халықтың арасында алтын көпір түгілі, ағаштан көпір орната алмай, ойыншыққа айналған өкіметке өкпе арта бергенше, бұған кінәні өзімізден іздеуіміз керек.
Бірақ іздегіміз келмейді. Өйткені «елдің бәрі» іздемейді.
Көшедегі маскасыз жүрген көпшілікті көріп, «елдің бәрі маскасыз жүргенде оранып жүргенің ұят екен» деп үйіңіздегі көздің қарашығындай сақтап отырған санаулы тұмшаныңызды (бетпердеңізді) «үнемдеп», кимей, далаға шықтыңыз.
Балконнан қарап телміріп тұрған ұл-қызыңызды «елдің бәрінің балалары ойнап жүр ғой сыртта» деп, далаға шығарып жібердіңіз. Елдің балаларының да бәрі тұмшан — маска тақпапты, сіз жындысыз ба таққызатын.
«Елдің бәрі автокөліктерімен зуылдап жүр, ұстап, тексеріп жатқан орган өкілдері жоқ» деп, машинаңызға бір қора адамды салып алып, табаныңыз қышып, біраз жерге қыдырып та келдіңіз.
Оны-мұны ала салайын деп азық-түлік дүкеніне бас сұқсаңыз, бір, бір жарым метрден ара қашықтықты сақтап кезекте тұрған тұтынушылардың қарасын көріп:
— Басқа жердегі сауда орындарындағы елдің бәрі емін-еркін кіріп-шығып жатыр, бұ не бұл өздерінше боп, — деп дауысыңызды өктем шығарыңқырап, ауызыңызды ашқаныңыз сол-ақ екен, өздері әзер тұрған «елдің бәрі» айқайға сүрең қосып, сатушының есін шығарды.
Сасқан сатушы да «елдің бәрінен асып мен қайда барам» дегендей,
әлгі қатаңдау тәртібінің бас жібін босатып, жібере салды.
Енесіне жамыраған уақ малдың лақ-қозыларындай «Елдің бәрі» сөреге лап қойып, сапырылысты да кетті.
Ойламаған жерден тексерушілер сап ете қалып, сатушы мен дүкен иесінен бастап, карантиндік ережені бұзған «елдің бәріне» айыппұл арқалатты да жіберді…
Базарға барам деп қабын жоғалтып келген Қожанасыр әйеліне «Базарда мен сияқты қап жоғалтқандар толып жүр» деп ақталған ғой.
«Елдің бәрі» «қап жоғалтқанда» шалына ұрсатындай Қожанасырдың кемпірі «ақымақ емес»…
Елдің бәрі өтірік деп жүр ғой деп, әлеужеліден тарап, ватсаппен аралап жүрген алуан түрлі «ақыл-кеңестерді» мықтап жамылып алып, бір-біріңізге бой бермей, Төтенше жағдайдың бітуін сабырсыздана күтіп жүргенде, карантиніңіздің құйрығы анаконданың ұзындығындай ирелеңдеп шыға келді.
Бұған кім кінәлі??.
Біз кінәлі емеспіз.
Сіз де кінәлі емессіз.
Ол да кінәлі емес.
Ешкім де кінәлі емес.
Жәй,..
… «елдің бәрі» кінәлі…
Үміт БИТЕНОВА,
ақын, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі.
