Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу» атты Жолдауында әлеуметтік саясаттың қазіргі жай-күйіне тоқталып, онда қалыптасқан түйткілдерге ерекше назар аударды. Ел Президенті: «Аймақтардағы әлеуметтік тұрғыдан осал топтағы азаматтарға бөлінетін әлеуметтік төлемдерді біріздендіру керек», – деп атап өтті.
Шын мәнінде, бүгінгі таңда елімізде әлеуметтік төлемдер мен жеңілдіктердің түрі көп. Бұл – бір жағынан, халықтың әртүрлі санатына қамқорлықтың бар екенін білдіргенімен, екінші жағынан жүйесіздіктің салдарынан әлеуметтік масылдықты күшейтті. Президент бұл мәселені: «Мемлекеттің көз алдындағыдан басқаны көрмей, бәріне көне беретін әлеуметтік саясаты жүзден астам түрлі жеңілдіктің пайда болуына әкеп соқтырды. Осы жеңілдіктерді әперемін деп «көмек қолын» созатын жылпостар да көбейді», – деп нақты сипаттап берді.
Әлеуметтік саясаттағы олқылықтардың бірі – бұрынғы КСРО аумағындағы қақтығыстарға қатысқандарға төлемдер әлі күнге дейін жалғасып келе жатқаны. Президент: «КСРО-ның ыдырағанына 35 жыл болса да, ардагерлеріміз барған сайын «жасарып», көбейіп барады», – деп, әлеуметтік қолдаулардың әділеттілігі мен тиімділігіне күмән келтіретін жағдайларды ашып айтты.
Жеңілдіктерді қолдан көбейту – мемлекеттің ұзақ мерзімді даму мақсаттарына кереғар. Президент бұл туралы: «Әлеуметтік жеңілдіктерді қолдан көбейту – елді дамытуға, яғни мектеп, аурухана, көлік инфрақұрылымдарын және басқа да нысандар салуға жұмсалуы қажет қыруар қаражатты желге шашу деген сөз», – деді.
Тағы бір маңызды тұс – әлеуметтік саясаттағы қате шешімдердің қоғамға тигізген ықпалы. Мәселен, «толық емес отбасы» деген категорияны енгізу салдарынан ажырасу деңгейі күрт өскені белгілі. Мемлекет басшысы: «Соның салдарынан ажырасқан отбасылар саны күрт өсіп, біз бір кезде бұл көрсеткіш бойынша әлемде «көш бастаған» елдердің қатарына қосылдық», – деп атап өтті. Бұл мысал әлеуметтік саясаттың кейде жанама түрде теріс салдар тудыруы мүмкін екенін айқын көрсетеді.
Президенттің айтуынша: «Отбасы мүшелерінің барлығы дерлік нысаналы әлеуметтік көмек пен жәрдемақы алатын болса, жұмыс істеудің не қажеті бар?». Яғни, көмек нағыз мұқтаждарға жетудің орнына, жалқаулық пен масылдыққа жол ашып отыр. Сондықтан әлеуметтік саясатта әділдік пен мақсаттылық бірінші орынға шығуға тиіс.
Бұдан бөлек, Жолдауда демографиялық үрдістерді талдау мен болжаудың маңызы ерекше айтылды. Қазіргі таңда бұл бағыттағы деректер толыққанды есепке алынбай, сараптау жұмыстары жеткіліксіз жүргізілуде. Президент: «Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің базасында ауқымды деректер мен жасанды интеллект технологиялары енгізілген Демографиялық үдерістерді талдау және болжау орталығын құру керек», – деп нақты міндет қойды. Бұл қадам еңбек нарығының сұранысын болжау, инфрақұрылымды дамыту, көші-қон мен зейнетақы жүйесін жоспарлау ісінде аса қажет болмақ.
Жолдауда көтерілген тағы бір мәселе – зейнетақы жүйесінің қаржылық тұрақтылығы. Мемлекет басшысы атап өткендей: «Азаматтардың, әсіресе өз-өзін жұмыспен қамтып отырған адамдардың зейнетақы жинағы аз екені байқалады». Сондықтан Үкімет пен Ұлттық банкке зейнетақы жүйесін қайта қарау тапсырылды. Бұл қадам болашақта төлемдердің әділдігі мен тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталған.
Сондай-ақ халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру ісі де назардан тыс қалмады. Президент: «Осы ретте «AMANAT» партиясы ұсынған «Қарызсыз қоғам» жобасын жүзеге асыруды жалғастыру керек», – дей келе, бұл бастаманың былтырдың өзінде 845 мың адамға көмек көрсеткенін атап өтті. Яғни, түпкі мақсат – тек қарызды азайту емес, халықтың табысын тұрақты ету.
Қорытындылай келгенде, Президент Жолдауы әлеуметтік саясатты түбегейлі қайта қарауды, артық жеңілдіктер мен төлемдерді қысқартуды, нақты мұқтаж азаматтарға ғана көмек көрсетуді талап етеді. Бұл – елдің қаржысын тиімді пайдаланып, ұзақ мерзімді даму міндеттерін жүзеге асырудың басты кепілі.
Еркін КЕЛЕСОВ,
Жамбыл облысы әкімдігі жұмыспен қамтуды үйлестіру және
әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы
