Желтоқсанмерекелеріқарсаңындасіздерге тамақтан уланудыңалдын алу бойынша шараларкешенінжүргізуқажеттігінтағы да еске салғымыз келеді.
Тамақтан улану дегеніміз бұл, табиғаты микробты және микробсыз болып бөлінетін ластанған тағамдарды қолдану салдарынан пайда болатын, қарым қатынас арқылы жұқпайтын ауру.
Әр түрлі микроорганизмдердің, көбінесе бактериялардың ағзаға тағаммен бірге түсуі оның себебі болуы мүмкін.
Жедел ішек инфекциясы – ас қорыту жолдарын зақымдайтын инфекциялық аурулар тобына жатады.
Біз талдау жүргізген кезде, жедел ішек инфекцияларымен сырқаттану жағдайларының 78 % астамы жеке гигиенаны сақтамаумен және үйде дайындалған өнімдермен байланысты екенін анықталды.
Сонымен қатар, өнімдердің сыртқы түрі мен дәмі олардың құрамында патогендік микробтар немесе олардың токсиндері көп болған жағдайда да өзгермеуі мүмкін.
Бірақ жоғары температура әсерінен, мысалы, қайнаған, қуырланған кезде, ішек инфекцияларының қоздырғыштары өледі.
Жалпы профилактикалық іс-шаралар үш ережеге негізделген:
- бактериялармен жұқтырылуының алдын алу (жеке гигиена ережелерін сақтау арқылы қол жеткізіледі);
- бактериялардың көбеюінің алдын алу (тез бұзылатын тамақ өнімдерін сақтаудың температуралық жағдайларын қамтамасыз ету арқылы қол жеткізіледі);
- бактерияларды және олардың токсиндерін жою (тағамды термиялық өңдеу арқылы қол жеткізіледі).
Тамақтан уланудың алдын алудағы он маңызды немесе «алтын» ережеге назар аударамыз:
- Қауіпсіз тағамдарды таңдау.
Тағамның түсіне, иісіне және дәміне назар аударыңыз. Өнімнің консистенциясының өзгеруі мен оның бетінде шырыштың пайда болуы оның бүлінгендігінің белгісі болуы мүмкін.
Көгерген тағамдарды, бүлінген көкөністер мен жемістерді, ісінген консерві банкасы мен пакеттегі шырындарды немесе ашыған сүт өнімдерін өкінбестен тастаңыз.
Белгісіз адамдардан белгіленбеген сауда орындарында тамақ өнімдерін сатып алмаңыз, әсіресе бұл тез бұзылатын тамақ өнімдеріне қатысты: сүт, сүзбе, қаймақ, үйде дайындалған кез келген тамақ өнімдері;
Сатып алу кезінде өнімнің шығарылу күні мен сақтау, жарамдылық мерзімін, қаптаманың бүтіндігін тексеріңіз.
Шикі түрде тұтынылатын тағамдар (көкөністер, жемістер, шөптер) жақсырақ қайнаған сумен мұқият жууды талап етеді.
- Тамақты мұқият дайындаңыз.
Көптеген шикі тағамдар, негізінен құс еті, ет және шикі сүт жиі қоздырғыштармен ластанады.
Пісіру (қуыру) процесінде бактериялар жойылады, бірақ тағам өнімдерінің барлық бөліктеріндегі температура 70 ° C жетуі керек екенін есте сақтаңыз.
- Пісірілген тағамды кешіктірмей жеуді ұсынамыз.
Пісірілген тағам бөлме температурасына дейін салқындаған кезде, онда микробтар көбейе бастайды.
Бұл күйде неғұрлым ұзақ болса, тағамнан улану қаупі соғұрлым жоғары болады. Қауіпсіз болу үшін тағамды пісіргеннен кейін бірден жеген дұрыс.
- Тамақты ұқыпты сақтаңыз.
Пісірілген тағамдарды тоңазытқышта 24 сағаттан артық сақтауға болмайды; тез бұзылатын тағамдар мен дайын тағам, салаттарды бөлме температурасында 2 сағаттан артық сақтамаңыз, себебі бұл бактериялар мен токсиндердің жиналуына әкелуі мүмкін.
Егер сіз тағамды уақытынан бұрын дайындап қойсаңыз немесе тамақ ішкеннен кейін қалғанын сақтағыңыз келсе, оны ыстық күйінде (60°C немесе одан жоғары) немесе суық (10°C немесе одан төмен) температурада сақтау керек
Балаларға арналған тағамды мүлде сақтамаған дұрыс.
Тамақтан улануға әкелетін жиі кездесетін қателік – тоңазытқышта көп мөлшерде жылы тағамды сақтау. Шамадан тыс жүктелген тоңазытқыштағы бұл тағам толығымен тез суымайды.
Тағамның ортасы тым ұзақ жылы болған кезде (температура 10°С жоғары), микробтар аман қалады және адам денсаулығына қауіпті деңгейге дейін тез көбейеді.
- Пісірілген тағамды жақсылап қыздырыңыз.
Бұл сақтау кезінде азық-түлікте өсуі мүмкін микроорганизмдерге қарсы ең жақсы қорғаныс (тоңазытқышта сақтау микробтардың өсуін тежейді, бірақ оларды өлтірмейді).
Тағы да еске саламыз, тамақтанар алдында тағамды жақсылап қыздырыңыз (оның қалыңдығындағы температура кем дегенде 70 ° C болуы керек).
- Шикі және дайын тағамдар арасындағы байланыстан аулақ болыңыз..
Дұрыс дайындалған тағамды шикі тағаммен байланыстыру арқылы ластауға болады. Мысалы, шикі және піскен құс етін кесу үшін бір тақтасы мен пышақты пайдалануға болмайды. Бұл ретте өнімдердің қайта ластануының және олардағы микроорганизмдердің көбеюіне әкелуі мүмкін.
- Қолыңызды жиі жуыңыз.
Тамақты дайындамас бұрын және пісіру процесіндегі әрбір үзілістен кейін қолыңызды мұқият жуыңыз – әсіресе нәрестенің жаялығын ауыстырған болсаңыз немесе дәретханада болсаңыз.
Балық, ет немесе құс еті сияқты шикі тағамдарды ұстағаннан кейін басқа тағамдарды ұстамас бұрын қолыңызды қайтадан жуыңыз.
Ал егер қолыңызда сызат (жара) болса, тамақ дайындауға кіріспес бұрын міндетті түрде таңып немесе таңғышты жапсырыңыз.
- Ас үйді таза ұстаңыз.
Тағам оңай ластанатындықтан, тағам дайындау үшін қолданылатын кез келген бет таза болуы керек. Әрбір тағам қалдықтарын, үгінділерді немесе дақтарды микробтардың ықтимал резервуары ретінде қарастырыңыз.
Ыдыстарды сүртуге арналған сүлгілерді күн сайын ауыстыру керек.
Үстелдерді, едендерді өңдеуге арналған шүберектерді күнделікті жуып, кептіру қажет.
- Тамақты жәндіктерден, кеміргіштерден және басқа жануарлардан қорғаңыз.
Жануарлар көбінесе тамақ улануын тудыратын қоздырғыштарды тасымалдайды.
Өнімдерді сенімді қорғау үшін оларды тығыз жабылған банкаларда (контейнерлерде) сақтаңыз.
- Таза суды пайдаланыңыз.
Таза су – ішу үшін де, тамақ дайындау үшін де қажет.
Судың сапасына күмәніңіз болса, оны тағамға қоспаңыз немесе ішер алдында қайнатыңыз.
Егер сіз улану белгілерін сезінсеңіз (қызба, іштің ауыруы, жүрек айну, құсу, диарея) тез арада дәрігерге қаралыңыз.
Осы қарапайым ережелерді сақтау өзіңізді және жақындарыңызды тамақтан уланудан және жіті ішек инфекцияларынан қорғауға көмектеседі!
Алибаева Салтанат Қордабайқызы – Жамбыл облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшы орынбасары.
