Қ А Т Ы Н К Е С Е П А Т Ы
Жұрт сыйлайтын бір апа өмірден өткен еді. Күйеуін бір адамдай-ақ құрметтеген, 6 ұл, 3 қыз туған, қылтың-сылтыңы жоқ кісі болатын.
Бір ғана «ерекше» мінезі бар-тын. Ашуланса, біреуге ренжісе, өз көңіліндегідей болмаса, жүрегі ауырып, «талып» қалатын.
Құдайға шүкір ұл-қыз бар ғой, бәрі жабыла кетіп аяқ-қолын уқалап, табандарын сипалап, шәй қайнатым уақытта, «есін» жиғызып алатын.
Бұл негізі, ол кісінің ауыруы емес, отбасында айтқанын жасату үшін ойлап тапқан, өзінен өзге ешкім «білмейтін», айласы болатын!
Шынында да байы, бала-шағасы, тіпті жақын көрші, туыстары да, ол кісінінің сондай «ауыруы» бар деп, айтқанын жасайтын.
Ертеректе менде ол кісінің сондай бір «талып түскеніне» куә болып қалдым. (Сонда білдім) Сөйтсем, қонақ келгенде келіні енесінің қолына: «Қарай тұрыңызшы» деп, немересін беріп кетсе, ол енді ғана отыра бастаған сәби екен, әжесінің етегіне сиіп қойыпты. «Талып» қалудың себебі осы екен!
Мен ол кісіні бұрыннан танитынмын. Сәбилерге, қуыршақтай қыз балаға да еміреніп, сүю, иіскеу дегенді білмейтін. Қолына алмайтын. Онысын «Сұғым бар, көзім тиіп қалады» деп, айтатын. Той-томалақта, қыдырғанда немерелерін ерітіп те жүрмейтін.
Ол апа байы, бала-шағасы, тіпті немере, сырттан келген келіндерінде «ашса алақынында, жұмса жұдырығында» ұстады. Обалы нешік, Ананың жүрегі тоқтап қалмасын деген ұл мен қыз жіптіктей болып жетілді. Келген келін де, туылған немере де сол жолмен жүрді. Сырт көздің қызығатыны соншалық, ол үйде не жанжал, не келіспеушілік болмайтын. Үлкені не айтады, кішісіне сол — заң! Бірліктерін айтсаңшы: қуынышты, өкінішті жағдайдың бәрінде тәртіп — әскердегідей!
Қараңызшы, қандай керемет, ұйысқан, өте жарасымды, бір ауыл емес, бүіл елге үлгі болатын-ақ отбасы!
Әттең…
Мен кейде Құдайды түсінбеймін… Сол отбасының шырқын «бұзған» Құдайдың өзі болды!
Төрт баласы да, 50 жастан аса бере, ауырмай-сырқамай, сап-сау күйде, жүректері тоқтап қалып, өз кезегімен өмірден оза берді. Бір баласы хабар-ошарсыз кетті. 6 ұлдың ішіндегі өз күнін зорға көріп жүрген ең нашары мен қыздары аман қалды.
Кезіндегі «патшайым», сәби немересінің сідігінен жиіркеніп, «талып» қалатын әздек кемпір, Құдайдың жіберген бұл қасіретінен қатты жүдеді. Жүрек «талмасы» жазылып, енді өзі кіші-үлкен дәретін ұстай алмайтын шын кеселге душар болды. Орнына тышып-сиіп өмір кешті. Памперспен жүріп, 90-нан асып өлді.
Бала кеткесін кешегі жақсы келіндер өзгерді. Немерелерде кезінде өздерінен жиіркенген әжесіне онша жақын болмай шықты. Бәлкім шешелерінен көп әңгіме есіткен де болар.
Үш қыз кезектесіп келіп, 5-10 күн қарағанмен бола ма, байғұс кемпір, соңында әбден алжасып, өз боғына өзі малынып өліпті!
Бұл, байының «көзіне шөп салмаса» да, кесепаттық жасаған қатын тағдыры еді! Қатын кесепаты ішінен шыққан өз ұрпағының маңдайына тиетін оқ екен! Мұны білген ата-бабаларымыз: «қатынның кесепаты — қырық нарға жүк» деген. Осыдан мен Құдайдың: «Күнәларыңды жақын жандарың көтереді» дегеніне ренжимін де. Күнәһар — шеше, күнәні арқалайтын — бала!
Бұл мен өзім білетін, бүкіл бір ауылдың адамдары көрген, болған оқиға.
*
Бұл сонда не? Неге бұлай?
Себебі, Ана мен баланың жүрегі бір! Мысалы өзінен мыңдаған шақырым ұзақтағы перзентіне бір жағдай бола қалса, соны Ана жүрегі анық сезеді! Тек дұрыс «расшифровка» жасай алмауы мүмкін.
Бұл ғылыми дәлелденген, кино түсіріліп, кітапта жазылған тақырып. Байқампаз адам мұны осы өмірден де көріп жүр.
Ал жүрегі бір деген — тәні бөлек, жаны бір деген сөз!
Бұл, басқаша айтқанда, Алла Тағала: баланың тағдырын Анасының жасаған әрбір қадамына «байлап қойған» дегенді білдіреді! Ойланып көр.
Егер Ана күнәден ада болса, бала — бақытты, ғұмыры ұзақ болады!
Ал күнәһар болса, баланың өмірі қысқа, қысқа болмаса — қиын болады. Ал қатынның өз өлімі — азапты болды екен!
Мәселен, менің бұл жазғандарымды далбаса санайтындар, не сенбегендер: оқысын, зерттесін. Өз айналасына қарасын. Құрбы-құрдастарының өмірін ой елегінен өткізсін. Қайсысының шешесі қандай болған еді? Сарапта. Ойлан. Бәрін көресің.
*
Негізі Жаратқанның осындай: «Ана тазалығы — өзінің өмірге алып келген ұрпағының келешегіне тікелей әсері бар!» болмыс заңы екенін, бізің ата-бабаларымыз баяғыда білген. Сондықтан, қыз болмысын өзге халықтар сияқты діни тиымдармен қорқыту арқылы емес, жаратылыстың өз табиғи осындай заңдарын түсіндіру арқылы қалыптастырған, тәрбиелеген. Мысалы, ислам діні келгенге дейін Көктүрік қызы періште болды! Бұлай сақтау оңай тірлік емес, әрине. Сондықтан бабаларымыздан: «жер дауы, жесір дауы» деген, бағамы бірдей ұғым қалған!
Ол кезде, жаугершілік заман ғой, өзінің еркінен тыс «былғанып» қалған түркі қызы өз еркімен өмірден өтті! Рух сондай еді. Болмыс сондай еді.
Көктүрік өзі соғыста жеңген жат жұрттың қыздарын, өңгеріп әкеліп қатындыққа алған жоқ. Өз қыздарын да өзгеге олай қатындыққа бермеген. Мұндай жағдай кейін, лек-легімен қарын қамын ойлап, болмаса дін таратамыз деген миссионерлердің қалың тобы келіп, қазаққа сіңіп, ұлттық болмысымыз қойыртпақтана бастаған, бергі заманда болды.
Мен тарихшы емеспін. Бірақ қандай «ғұлама» тарихшы бұл айтқанымды терістесе де, ол қателеседі! Ондай тарихшы ата-бабасын жойғандар жазған кітапты емес, өзінің гендік жадын оқысын, онда да кірменің ұрпағы болмаса ғана.
*
Мен бұл посты неге жазып отырмын?
Білемін, қазіргі көп қыз-келіншектердің психологиясын. Оларға ұнамайды, әрине. Көбісінің мені «атарға оғы жоқ» .
Дегенмен, бәрі бірдей емес қой. Мысалы, осы жазғандарым, бір ғана Ананың адаспауына септігі тиіп, оның ұрпақтары бақытты өмір кешсе, онда бұл менің ұлт болашағына қосқан зор үлесім емес пе?!
Екіншіден, қатын кесапаты — өз ішінен шыққан ұрпағына мәңгілік қасірет екенін көріп, біліп отырып, оны қалай айтпай қаламын?!
Қатын кесепаты деген не?
Ол — салт-дәстүрімізге жат қылықтың бәрі! Мәселен, қазақта «әйел адам ересегі түгілі, ер баланың да киімінен аттап кетуге болмайды» деген ұғым бар. Осы былай қарасаң, болмашы ғана, түгі де жоқ, әншейін тиым сияқты. Ал ойланып қарасаң — бұл тиымды елемеу — түбінде ұлтты жоятын қылық! Ерге деген құрметтің азаюы сондай ұсақ қылықтардан бастау алып, келе-келе өршіп, соңында мүлдем асқынып, еркек атаулыны ез ететін әрекеттің алғашқы қадамы екен бұл! Дәлелі: бүгінгі көптеген қазақ еркектерінің күйі.
*
Мынаны әсте ұмытпауымыз керек: Қазақтың ата салт-дәстүрі — діни догма, яки жеке бір ғұламалардың ойдан шығарған тұжырымы емес, жаратылыс заңдарының синтезі! Жаратылыс заңының өзі!
Ал жаратылыс заңына қарсы шығу — қасірет……….
