Соңғы айда кезінде Қазақстан сияқты Совет түрмесінен шыққан қатарынан екі елде болып қайттым. Біріншісі – Ресей басып алған Қырым түбегін қайтармақ тағдырлас Украина, екіншісі – сол Ресей көмегімен Армения 1990-жылдары Қарабақтағы басып алған жерін қайтарған бауырлас Әзірбайжан.
Бұл сапарлар барысында назар аударарлық, үйреніп-жиренетін тұстар жетіп артылады. Ол жайлы Алла қаласа әлі баяндай жатармын. Әзірше бір ғана тұсқа көңіл бөлуді жөн көрдім – онысы Украинаның болсын, Әзірбайжанның болсын, өз тілдеріне деген құрметі. Сондағысы осы атаудағы ұлттардың мемлекеті екені әуежайдан бастап білінеді. Украинада түрім орысқа ұқсамаса да, амалсыз орысша сұрағыма жергілікті кез-келген азамат, арасында өзім көрген татар мен өзбек, қалыпты түрде тек Украин тілінде жауап қайтарды.
Әзірбайжанда барлық шенді сөзін өз тілінде бастайды, болмай бара жатса ғана орысшаға көшеді. Бізде қалай? Мүлде басқаша. Кім кінәлі деген сұрақ пайда болады. Көпшілік әдетте билікті айыптайды. Мейлі. Тек сол Украина мен Әзірбайжан баласының өз тілін құрметтеуде жоғарыға қарап қалғанын байқамадым. Өздерінің құлқы. Ендеше өз елімізде жүріп өз тілімізде сөйлемеуі үшін басқаны айыптағанды қалай атауға болады?
Ps. Стамбулдан ұшар алдында әуежайдың терминалдарында тиісті бағытта ұшпақ жолаушылардың өз тілінде сөйлегенін көрдім. Тек Қазақ терминалында, толған Қазақ баласы отырған жерде ғана бөтен елдің тілі салтанат құрып тұрды. Ең өкініштісі – бұны мен ғана емес, біздің орысқұлдықты көріп бас шайқайтын әлемнің барлығы да көруде.
