Қартқожаның соңғы өтініші

(Халық даналығы)

Қартқожа осы мекемеде отыз жыл қызмет етті. Ол мекемеге күн шықпай келіп, ымырт үйірілгенде бір-ақ қайтатын. Қолы еңбекке, жүрегі адалдыққа толы еді. Бастығы оның сабырын, үнсіз беріктігін бағалайтын.

— Қартеке, бүгін жұмысты бітіру керек, тағы бір-екі сағат қалып кетсеңіз, — дейтін ол әр кез асығыс күндері.

— Жарайды, қарағым, — дейтін Қартқожа, иығын көтеріп.

Солайша, бір-екі сағат, бір-екі күн, бір-екі жыл… сөйтіп, отыз жыл зымырап өте шықты.

Қыстың бір күні Қартқожа жұмыстан қалтырап келді. «Болар-болмас тұмау шығар» деп мән бермеді. Бірақ ауру меңдеді. Күннен күнге әлсіреп бара жатты. Алғашқы күндері бастық телефон шалып, жағдайын сұрап тұрды. Кейін үнсіз қалды — орнына жаңа қызметкер алған болатын.

Бір күні кешқұрым Қартқожа ауылдағы ең жақын інісін шақырды.

— Балам, бастықты бір шақырып берші. Көріп сөйлесейін, — деді ол әлсіз дауыспен.

Бастық келгенде бөлмені ауыр тыныштық билеп тұр еді. Пештің жалыны бәсең, терезеге қырау тұрып қалған. Қартқожа төсекте жатып, әлсіреген қолын созды.

— Балам… мен сенің отыңмен кіріп, суыңмен шыққан адаммын ғой. Осы отыз жылда талай артық сағат істедім. Бір рет те қарсы келген емеспін. Есіңде ме, кейде «жұмысты бітіреміз» деп түн ортасына дейін ұстайтын едің?

Бастық басын изеді, үнсіз ғана отыр.

— Енді менің өмірімнің сағаты тоқтап барады, — деді Қартқожа. — Ертең оқудағы немерем келмек еді, бірақ оған дейін шыдар түрім жоқ. Сол отыз жылдағы артық істеген уақытымнан маған 24 сағат қайтарып берші, қарағым… бір-ақ тәулік. Немеремнің жүзін көріп кетейін…

Бастықтың көзінен жас ыршып кетті. Бірақ ол ештеңе айта алмады. Қартқожа қолын әлсіз қысты да, сәлден соң жан тапсырды.

Бөлмеде тек сағаттың тықылы ғана қалды — әр соққысы адамның өмірін өлшеп тұрғандай.

Сол күннен бастап бастық жұмыстағы әр қызметкеріне уақытты қадірлеуді үйретті.

— Уақыт — ең әділ ұстаз, ең қатал төреші, — дейтін ол жиын сайын. — Адамның ең қымбат байлығы — уақыты.

Бірақ Қартқожаның «24 сағаты» оның жүрегінде мәңгі өшпес өкініш болып қалды…