«Айқайға басып келіп алып, өкініп жатқандар көп»: Қоғам белсендісі Солтүстік Қазақстанға қалай көшіп барғанын айтып берді
Бурахан Дақанов дүйім жұртқа үлгі болып, Жетісу өңірінен биыл Солтүстік Қазақстан облысына қоныс аударған. Қоғам белсендісі солтүстіктегі өмірі, Ираннан қоныс аударған қандастардың жайы мен үкіметке деген ұсынысын Шаңырақ инфо Stan.kz тілшісіне берген сұхбат арқылы жеткізді деп хабарлайды.
– Армысыз! Өзіңіз жайлы айта отырсаңыз? Не себепті солтүстікке көшуді ұйғардыңыз?
– Армысың, бауырым! 1992 жылы Алматы қаласында дүниеге келдім. Балалық шағым Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданындағы Баршатас елді мекенінде өтті. Солтүстікке көшпей тұрып, Талдықорған қаласында тұрдым. Теріскейге қоныс аударғанымызға ешкім қарсылық білдірмеді. Бізге қарсы болатындай жақындарым да жоқ. Әке-шешем өмірден ерте қайтқан. Өзімнің бұрыннан бері ойымда солтүстігіміз де қазақтарымыздың көбейгенін қалайтынмын. Әйеліме айтып, ұлы көшті бастадым. Көшкенімізге қазір үш ай болды.
Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы Сергеевка елдімекенінде тұрып жатырмыз. Жұбайым екеуміздің екі ұл және екі қызымыз бар. Өзіміз қоныс аударған соң, қатты бір қиындықтарға ұшырамадық. Бәріміз еш қорықпай көше беруіміз керек. Жалпы әрбір ұсақ-түйек қиындықтар өмірде кездесетін құбылыс қой. Адам баласы нақты мақсат қойса болды. Қай жерде болса да аяққа тұрып кетеді. Бізбен бірге көшіп келгендердің арасында қайтып кеткендері жоқ. Екі-үш отбасы өз ішімізден Мағжан Жұмабаев ауданына көшіп барған.
– Солтүстікке көшіп барғанда билік қандай көмек көрсетті?
– Ең бірінші кезекте баспана береді. Адам басына бір реттік көмектерді де тағайындаған. Оны отбасы мүшелерінің санымен есептейді. Тура осылай жылда келушілерді осы көмек күтеді. Жергілікті билік әрі қарай да жұмыс көздерін көрсетеді. Ебін тапқан адам берілген жұмысты алып кетеді ғой. Солтүстігіміз – егін мен мал шаруашылығына өте құнарлы жер. Шабындық пен жайылым өте көп. Бірақ та осылармен ғана шектеліп қалмау керек. Басқа да істейтін жұмыстар бар. Кез келген дүниені бірінші бастасақ, сонда өзіміз ұтамыз. Сол сияқты бізде бетон құятын зауыт жоқ. Бақталастық та өте аз. Қоныс аударамын деген азаматтарға айтар ақылым «жер қарайып, көктем айы шығысымен» келуі керек. Сонда қысқа дейін барынша қамданып үлгереді. Одан бөлек, отын-су және жұмыс мәселелерін де ертерек шешеді ғой.
– Жер жәннаты – Жетісудан солтүстікке қоныс аударған екенсіз. Теріскейдің табиғаты көңіліңізден шықты ма?
– Солтүстігімізде тау жоқ. Біздің Шал ақын ауданы жазық дала. Ормандары жайқалып, қасымыздан Есіл өзені ағып жатыр. Ауданымыздағы үлкен су қоймасы Сергеевка да орналасқан. Әрбір адам орманды ұнатса – орман, даланы сүйсе – даласы бар мекен. Telegram каналын да ашып қойғанмын. Бастапқы кезде үгіт-насихат жұмыстарын қарқынды жүргіздім. Әртүрлі әлеуметтік желілерді пайдаланып, оқырмандар саны жеті мыңға дейін жетті. Жаңа аймақта жеке жұмыстар көбейді. Қазір көңіл аудара алмай жүрмін. Сондықтан болар, адам саны төрт мыңға дейін түсіп кетті. Бір жағынан дұрыс та шығар. Өйткені нақты көшеміз дегендері ғана іріктеліп қалуда. Маған төрт мың адамның ішінен, қырық адам көшсе де олжа. Арнайы орталық пен сайт ашу бойынша жоспарлар да бар. Бірақ қаржылық демеудің болмағаны үшін, оларды әзірге ойлап жүргенім жоқ. Барлық нәрсеміз айналып келгенде қаражатқа тіреледі. Нақты бір демеушілер болатын болса, ұйым немесе қорды да ашуға болады ғой. Қазір тас лақтырсақ, кез келген қоғамдық қозғалысқа барып тиеді. Бізге қолдау білдірсе қуанамыз. Үкіметте қолдау білдірсе, солтүстіктегі барлық облыстарымызға көмектесуге жәрдем қыламыз. Сондықтан да бір үлкен орталық қажет. Оның ішінде әрбір көшіп келетін азамат туралы ақпаратты да салған дұрыс. Қандай жұмыспен айналысқысы келеді немесе қандай да бір қолдауды күтеді дегендей. Барлық ұсыныстарын қамтып, соны ескеретіндей орталықтың болғаны жөн. Қысқасын қайырғанда, бәрі де қаржылық мәселе ғой. Ондай ұйымды ашатын болсам, басқа да қорлармен байланысуға әзірмін. «Атажұрт», «Отандастар», т.б. қоғамдық қорлар өте көп. Мұндай ұйымдардың басты мақсаты адамдарды жинап, белгілі бір ақпаратқа қосу. Солтүстік аймақтарымызға көшкен азаматтарымыздың ақпараттық базасын құру керек. Өмірін өзгерткісі келетін әрбір жан сондай порталға тіркеліп, алдына қойған нақты бір мақсаттарын жазса болады.
– Солтүстік Қазақстанда қаңырап қалған ауылдар расымен көп пе?
– “Қаңыраған ауылдар” деп айту – асыра сілтеу. Дегенмен халық саны тым аз ауылдар көп. Кейбір елдімекендер де тек екі-үш түтін ғана қалған. Ондайлар мал немесе егін шаруашылығымен айналысады. Бір айта кетерлігі, ондай ауылдар да мектеп жоқ. Сондықтан инфроқұрылым да дамымайды. Шал ақын ауданынының өзіңде осындай төрт-бес ауыл бар. Үкіметтен бізді қолдаса, азаматтарымызды барынша оңтүстіктен көшіріп әкелуге дайынбыз. Біз ел арасына насихат жасап, адамдарды шақыруымызға мүмкіндік бар. Ешнәрсесі жоқ жерге әкелсек, бізге де үлкен жауапкершілікті жүктейді. Артынша таяқтың бір ұшы бізге де тиеді ғой. Сондықтан бізге кепілдік керек. Оларға жұмыс керек болады. Одан кейін балаларына мектеп қажет. Осындай мәселелер шығады. Жергілікті билік өкілдері бізбен келісім жасауына болады. Адам көбейсе, тиісінше инфроқұрылымды дамытсын. Біз әрқашан қолдауға бармыз! Мен де жалғыз емеспін. Солтүстік облыстардағы көшпен айналысып жүрген жандар өте көп. Біз жай ғана әлеуметтік желідегі белсендіміз. Соның өзі осындай үлкен дүниелерге сеп болуда. Егер де ел ағалары мен үкімет қолдаса, жетістіктеріміз бұдан да көп болары сөзсіз.
– Білуімше, Ираннан келген қандастарымызда қазір солтүстікте тұрып жатыр. Көршілеріңіз жайлы не айта аласыз?
– Олар бастапқы кезде жергілікті билікке шағымданды. Климаты жылы аймақтан келіп, бірдең солтүстіктің суығына төзіп кету оңай емес. Қазіргі кезде жағдайлары жақсы. Бірте-бірте үйренісіп жатыр. Әкімдік отын-суларын түсіріп берді. Азын-аулақ жұмыспен де қамтылуда. Үйлерінің де жағдайлары жақсы. Ауылдарды қайта толтыру – бұл жақта өте өзекті мәселелердің бірі. Оңтүстіктен солтүстік аймақтарға адам санын көбейтіп шақырғанымда, осындай жақсы дүниелерге себепкер болыппын. Өзім де іштей қуанамын. Ел-жұртқа көп насихат керек. Сонда ел ағалары мен зиялы қауымда көмектеседі деп ойлаймын. Зиялы қауымдар ауылды көтеру мәселесінде хабарласып, нақты ұсыныстармен қолдау білдірсе тіптен жақсы болар еді. Бірақ. әзірше мұндай ұсыныстар жоқ. Өзіме «осы ауылдарға адам шақырайықшы» деген өтініштер де айтылады. Өз басым «ауылдарды қайтадан жаңдандыру керек» деген сияқты, бір қандай да қор немесе ұйым қажет деп ойлаймын.
– Еліміздің солтүстігіне қоныс аударғысы келетін қазақстандықтарға қандай ақыл-кеңес айтар едіңіз?
– Ең бірінші патриоттық сезіммен алып-ұшып келудің мүлдем керегі жоқ. Алдымен адамның өзі келіп, мұндағы жағдаймен танысып алғаны дұрыс. Басқа да аудан орталықтары бар. Әрқайсысын аралап жүріп табиғаты мен мүмкіндіктерін салыстырып, жергілікті биліктен берілетін үйлердің сапасын салыстырған дұрыс. Осыдан кейін ғана нақты шешімдер қабылдаған жөн. Жасыратыны жоқ, айқайға басып, келе салған азаматтар да көп. Қазір кейбіреулері өкініп жатыр. Осындай жағдайларға қалып қалмаған дұрыс. Нақты көшеміз десе, жоғарыда айтқанымдай, көктем айында келу қажет. Өйткені күн жылыда отын-су, қора-жай т.б. жасап алады.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан: Қадірәлі САРЫПБЕК
