«Қазақстанда 500 жылға жететін көмір қоры бар»: Таза көмір стансаларына инвестиция құю қажет

Декарбонизациялау және жаңартылатын энергия көздерін (ЖЭК) дамыту бағытында жасалып жатқан қадамдарға қарамастан, көмір генерациясы Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігі үшін әлі де аса маңызды болып отыр. Бұл – әсіресе, солтүстік өңірлер үшін өте өзекті мәселе. Себебі қыс мезгілінде аталған аймақтарды көмір стансаларынсыз тұрақты жылумен қамтамасыз ету мүмкін емес. Бүгінде технологиялық, әлеуметтік және экономикалық себептерге байланысты көмірден толық бас тарта алмаймыз. Бұл туралы «AMANAT» партиясы жанындағы Экологиялық кеңес отырысында Кеңес төрағасы, Мәжіліс депутаты Бауыржан Смағұлов мәлімдеді.

Оның айтуынша, жаңартылатын энергия көздеріндегі басты проблемалардың бірі – ептілік пен диспетчерлік қызметтің жоқтығы. Ірі жобалардың өзі бір гигаваттқа арналған энергияны сақтау жүйелерін қажет етеді. Бұл – аса қымбат, технологиялық тұрғыда күрделі және әзірге жаппай жүзеге асырылмауда. Яғни, энергия сақтау жүйелері болмайынша, жаңартылатын энергия іс жүзінде сенімді әрі үздіксіз жұмыс істей алмайды. Сондай-ақ Бауржан Смағұлов Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың осы мәселеге ерекше назар аударып отырғанын атап өтті.

«2024 жылы Бакуде өткен саммитте Президент әлемдегі зиянды шығарындылардың 1 пайызы ғана Орталық Азия елдеріне тиесілі екеніне қарамастан бұл аймақ көптеген климаттық қатерге ұшырап отырғанын атап өтті. Ол су мен жер ресурстарын тиімді басқару үшін жасанды интеллект және жерсерік арқылы бақылау сияқты озық технологияларды енгізу қажет екенін жеткізді. Сонымен қатар Тоқаев Қазақстанның Метан қалдықтарын азайту жөніндегі жаһандық міндеттемеге қосылуға шешім қабылдағанын мәлімдеді. Сондай-ақ Әділетті энергетикалық жүйеге көшу шеңберінде өңірдің көмірге тәуелділік мәселесін шешуге ұмтылатынын алға тартты», – деді ол.

Депутаттың айтуынша, энергетикалық жүйеге көшу дәстүрлі генерациядан күрт бас тартуды емес, оны жаңғыртуды көздейді. Қазақстанда 500 жылға жететін көмір қоры бар. Саланы тоқтатудың орнына жоғары технологиялық, экологиялық тұрғыда таза көмір стансаларына инвестиция құю қажет. Мұндай шешімдер Жапония мен Австралия сынды мемлекеттерде сәтті жүзеге асырылды. Тағы бір маңызды фактор – әлеуметтік жауапкершілік. Көмір стансалары жабылған жағдайда мыңдаған адам жұмыс орнынан айрылады. Мемлекет энергетикалық сын-қатерлерге төтеп бере отырып, экология туралы ғана емес, адамдардың әл-ауқаты туралы да ойлануы керек.

Энергетика министрлігінің Жаңартылатын энергия көздері департаментінің Директоры Жаслан Касенов «жасыл» экономикаға көшу – ел дамуының басым бағыттарының бірі екенін атап өтті. Бұл қадам экологиялық тұрақтылық пен экономикалық өсімге қол жеткізуге бағытталған. Оның айтуынша, 2014 жылдан бері ЖЭК нысандарының жалпы қуаты 16 есеге артқан. Бүгінде елімізде жалпы қуаты 3122,12 МВт-ты құрайтын 156 ЖЭК нысаны жұмыс істейді. 2024 жылдың қорытындысы бойынша ЖЭК арқылы өндірілген электр қуаты 7,581 млрд кВт/сағатты немесе елдегі жалпы өндірістің 6,43%-ын құрады.

Өз кезегінде, Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Климаттық саясат департаментінің директоры Сәуле Сәбиева шығарындыларды азайту бойынша жүргізіліп жатқан жүйелі жұмыстарға назар аударды.

«Парниктік газ шығарындыларына квота сауда жүйесі (ШСЖ) Париж келісімі мен Қазақстанның 2060 жылға дейінгі көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясы шеңберіндегі міндеттемелерді орындаудың негізгі тетіктерінің бірі саналады. ШСЖ ұлттық парниктік газдар шығарындыларының шамамен 43%-ын қамтиды және нарықтағы құралдар арқылы кәсіпорындарды жаңғыртуды ынталандыруға мүмкіндік береді», – деді ол.

Талқылау жұмысына қатысушылар инфрақұрылымды жаңғырту – электр желілерін жаңарту және ЖЭК нысандарымен синхрондау, сондай-ақ инвесторларға жағдай жасау: салықтық ынталандыру, кепілдік келісімдер және бюрократиялық кедергілерді азайту қажет екенін атап өтті. Отырыс қорытындысы бойынша Экологиялық кеңес мүшелері мен бейінді ведомстволардың өкілдері ЖЭК-ті дамытуға және 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясын іске асыруға бағытталған бірлескен жұмысты жалғастыруға келісті.

Іс-шара аясында Экологиялық кеңестің белсенді мүшелері алғыс хатпен марапатталды.

«Сіздер – қоршаған ортаны қорғап жүрген нағыз табиғат жанашырысыздар. Қажырлы қызметтеріңіз арқылы табиғи тепе-теңдікті сақтап келесіздер. Қоғамды Жер-Анаға құрметпен қарауға үндеп жүрсіздер», – деді Кеңес төрағасы Бауыржан Смағұлов.

Марапаттар Астана қаласындағы, Жамбыл, Түркістан, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарындағы және өзге де аймақтардағы республикалық, өңірлік экологиялық кеңестердің өкілдеріне табысталды.