Бүкіл Қазақстан бойынша қолма—қол доллар тапшылығы туындады. Жұрт сең соққандай күйде жүр. Бірақ қазақстандық банкир Михаил Ломтадзенің пікірінше, бұл – Ресейге қарсы санкция енгізілген санкциялармен тікелей байланысты туындаған уақытша құбылыс.
«Ұшақтың ұшуы қиындап, қазіргі кезде қолма қол ақшаны Қазақстанға бұрынғы үйреншікті жолмен жеткізу әзірге қиынға соғып тұр. Қазір Ұлттық банк қолма-қол долларды АҚШ-тан тікелей жеткізу мүмкіндіктерін қарастырып жатыр. Сол себепті елдегі қолма-қол доллар тапшылығы уақытша құбылыс. Бірақ доллармен «безнал» операциялар жүргізуге ешқандай шектеу жоқ» – деп, елді тыныштыруға тырысып жүр ол.
– Қазақстанға ең қиынға соққаны сол, теңге әлсіреді. Валюта бағамы деген әдетте себеп емес, ол қашан да салдар. Ресей әлем үшін ашық экономика болған кезде біз тек рубльге қарап келдік. Рубль өссе, біз өсеміз, ол төмендесе, біз де төмендейміз. Қазір екі бөлек бағам пайда болды: теңге-рубль және теңге-доллар бағамы. Қазіргі рубль бағамы нарықтық бағам емес. Өйткені қазір Ресейде доллар сатып алу мүмкін емес болды. Қазір шетелмен долларға сауда жасайтын кейбір ресейлік компаниялар Қазақстаннан өкілдік ашып, біздің жерімізде доллар алып, оны мемлекетпен бөліспеуге тырысудың жолдарын іздеуде. Ресейге салынған санкциялардың салқыны Қазақстанға міндетті түрде тиеді, қысқа мерзімге болса да. Көптеген әлемдік брендтер Қазақстанмен Мәскеу арқылы жұмыс істеген еді: әдетте орталық кеңселері Ресейде орналасып, сол арқылы барша ТМД елдерімен жұмыс істейтін. Енді Қазақстанға тауар жеткізу тізбегі күрт құрыды. Біз шетелдің тауарын жеткізудің жолдарын ауыстырып, ал ресейлік тауардың бәрін басқа тауармен алмастыруға мәжбүр боламыз. Өйткені Ресей үкіметі көптеген тауарының экспортына тыйым салды. Қысқасы, алдағы уақытта Қазақстанға қиын болайын деп тұр. Сол паниканың әсерінен теңге әлсіреді. Мысалы, Қазақстанға қант сататын ірі жеткізушілердің бірі Украина еді. Украинаның биыл тіпті бидай егетін жайы жоқ, елді гуманитарлық катастрофа күтіп тұр. Сосын дәл қазір Ресей мен Қазақстан арасында ортақ экономика жоқ деуге болады. Бізге ЕАЭО-дағы бірқатар тұстарды қайта қарау керек. Тіпті Қазақстан ЕАЭО-дан шығуы керек деген талаптар естіле бастады. Бірақ 7,5 мың шақырымдық шекара деген оңай емес, оны қанша жерден жапсаң да, контрабандадан құтылмайсың. Бір кездері қазақтың сұйытылған газы мен дизелі контрабандалық жолмен Ресейге судай аққанын білеміз. Шекаралық бекеттерде кедендік мониторинг керек. Ненің қайда кетіп-келіп жатқанын біз білмей келдік, – дейді қаржылық кеңесші Расул Рысмамбетов ZonaKZ интернет газетіндегі сұхбатында.
Ресейге салынған, әлі де салынатын санкциялардың Қазақстан экономикасына кері әсерін тигізетіні анық. Өйткені Ресей біздің экономикалық одақтасымыз еді. Теңге бағамына, инфляция импортына кері әсері әлден-ақ тиіп жатыр. Наурыздың алғашқы бес күнінде теңге бағамын ұстау үшін Ұлттық банк жарты миллиард долларды шашып тастады. Ресейдегі бағалардың қымбаттауы мен одан кейін туындайтын импорттық тауарлардың тапшылығы бізде де қайталанбақ.
– Ұлттық банктің 2014 жылы теңге бағамын 10 ай бойы зорлықпен ұстап тұрғаны есіңізде болар? Сыртқы жағдай өзгергеніне, қуат көздерінің бағасы төмен болып тұрғанына қарамастан Ұлттық банк валюталық резервтің жартысын жұмсап жіберген. Сол тұста алтынды санамағанда, валюта резервінің көлемі бойынша біз 2000-шы жылдардың басындағы күйімізге қайта түсіп қалдық. Ал бүгінгі сыртқы шок болмай тұрғанға дейін бізде валюта резерві үш айлық импортты жабатын. Бұл халықаралық валюта қорының минималды стандарты. Енді осы жолы да Ұлттық банк желге қарсы жүзбесе екен дейміз. Өйткені Ресейде туындаған валюта дефицитінен олардың үкіметі мен банктері ашық нарықта валюта сатуды шектей бастады. Шекаралық аймақтарда ресейліктер Қазақстанның долларын сыпырып жатыр, қазақстандық биржада рубльдерімен операция жасайтын ресейлік банктер белсенді боп шыға келді. Қазақстанның ұлттық банкі өте күрделі жағдайда қалды. Оның бір себебі – осындай сыртқы шоктарға дайын болмағаны. Біз Ресей рубліне байланғанбыз. Ал рубльден ажырау туралы әңгіме «біз импортымыздың орнын немен басамыз, тұтынуымыздың 30 пайызының орнын немен толтырамыз?» деген мәселеден басталады. Бір жағынан, қаңтар оқиғасынан кейін Қазақстан билігіне әлеуметтік тұрақтылықтың сақталғаны да өте маңызды. Бұл жағдайда валюта бағамының күрт өсуі халыққа ауыр тиеді, бұл инфляция мен бағалардың шарықтауы. Екінші жағынан рубльдің долларға шаққандағы бағамы төмендесе, егер оған Ресей экономикасы бейімделе бастаса, ал теңге бағамы өзгермесе, онда біздің өндірушілеріміз ресейлік өндірушілермен бәсекелесе алмай қалады. Оның үстіне, ресейлік өндірушілер үшін сыртқы нарықтар жабылса, қалған маңызды нарықтардың бірі Қазақстан нарығы болмақ. Бұл жерде Қазақстанға ресейлік тауарлар үйіп-төгілуі мүмкін, – дейді экономист Қасымхан Қаппаров.
https://zhasalash.kz/economic/qazaqstandagy-dollardyn-bari-qajda-qurydy-19928.html
