Бүгінгі таңда өткізіліп жатқан халық санағының маңызыжоғары. Оның облыста өткізілу барысы облыс әкіміБердібек Сапарбаевтың төрағалығымен өткен кеңестежан-жақты талқыланды. Дегенмен аймақ басшысыоблыста халық санағының өтуі мен ұйымдастырылубарысының нашар жүргізіліп жатқанына тоқталып, саламамандарына сөз берді.
Облыстық статистика департаментінің басшысы Ерназар Құлтаев баяндама жасады. Оның айтуынша, 15 қазанға дейін халық санағын ұйымдастыру және өткізу барысында ақпарат жинау онлайн режимінде жалғасады. Жалпы бұл науқанда санақ сұрақтарына жауап берудің бірнеше әдісі қарастырылған. Атап айтсақ, санаққа қатысушылар мамандандырылған sanaq.gov. kz сайтында немесе Egov порталында, сонымен қатар Aitu Messenger отандық мобильді қосымшасын қолдану арқылы да қатыса алады.
10 қазан күнгі жағдай бойынша облыстың 519971 адамы онлайн санақтан, яғни облыс халқының 45,4 пайызы өткен (ағымдағы есеп бойынша 2021 жылғы 1 тамыздағы халық саны 1 146 473 адам). Оның ішінде 467158 адам sanaq.gov. kz сайтында жауап берсе, Еgov порталында 33 734 адамға рұқсат берілген, ал 19 079 респондент Aitu қосымшасын қолданып, санақ сұрақтарына жауап берген.
Санақтан онлайн режимде өткендер саны бойынша Тараз қаласы (150 472 адам) мен Байзақ ауданы (66 945 адам) көш бастап тұр. Ал төмен көрсеткіш Мойынқұм мен Сарысу аудандарында тіркелген. Бұл аудандарда санақтан 36369 (бірінде 15 227, екіншісінде 21 142) адам өткен.
Онлайн санақпен қамтылған халықтың үлесі бойынша Жуалы ауданы көш бастап тұр. Онда халықтың 78,8 пайызы қамтылған (1 тамыздағы жағдай бойынша ауданда 52 974 адам тұрады). Екінші орында Байзақ ауданы, онда өңір халқының 10,6 пайызы (110550 адам тұрады), ал Тараз қаласында халықтың 41,1 пайызы (366384 адам тұрады) өткен.
1 қазаннан бастап жалпылай үй аралау кезеңі басталды. Ол ағымдағы жылдың 30 қазанына дейін жалғасады. 31 қазан мен 6 қараша аралығында 10 пайыздық іріктеу өткізіледі. Қазіргі таңда облыста 180 нұсқаулық учаскелері жұмыс істейді. Санаққа 1132 адам жұмылдырылған. Оның 882-сі интервьюер. Барлық интервьюерлермен планшетпен жұмыс істеу, сауал салуды жүргізу әдістері бойынша оқыту ұйымдастырылған. Ағымдағы жылдың 9 қазанындағы жедел мәліметтерге сәйкес, облыс бойынша 68045 адамға планшетпен сауалнама жүргізілді. Ең жоғарғы көрсеткішті Меркі ауданы көрсетсе, ең төменгі орынға Мойынқұм ауданы орнықты. Қамтылған халықтың үлесі бойынша Меркі (тұрғындар санының 17,7%-ы) және Сарысу (12,6%) аудандары алда келеді. Ең төменгі қамту Тараз қаласында – 3,1 пайыз, – дейді баяндамашы.
Баяндамашы бүгінгі таңда халық санағын жүргізуге қажетті кадр жетіспеушілік мәселесінің барын да жеткізді. Негізінен мұндай жағдай қалаларда орын алуда екен. Мәселен, Тараз қаласында 74, Шу ауданында 11 санақшы жетіспейді. Бұған дейін халық санағына қатысып келген студенттер оқу процесін бұза алмай, жұмысты жарты жолдан тастап кеткен. Статистика басшысы кадр мәселесін шешуге көмек беруін сұрады.
Бердібек Машбекұлы халық санағының аяқталуына жиырма күндей қалғанын айта келіп, «Бүгінге дейін облыс тұрғындарының бар болғаны 45,5 пайызы ғана халық санағынан өткенін айтты. Қалған уақыт жиырма күнге жетер-жетпес. Бұл аралықта қалған облыс тұрғындары өтіп үлгере ме? Қала және аудан әкімдерімен статистика департаменті арасында санақ бойынша байланыс орнатылған ба?», – деп сұрады. Баяндамашы басты мәселе қалада екенін жеткізді. Сол үшін де халық санағына білім бөлімі, жоғары оқу орны мен колледж мұғалімдері мен студенттерін тартуды сұрады.
– Кейбір аудандардағы елді мекендерде, қала маңындағы саяжайларда интернет, әлеуметтік желі байланысы жоқ немесе жылдамдығы төмен. Бұл мәселені қалай шештіңдер? Сондай-ақ Тараз қаласына жақын орналасқан аудан тұрғындары қалаға қатынап жұмыс істейді. Олардың екі жерден өтуі де мүмкін ғой. Ол қалай болады? – деді аймақ басшысы.
Жауапты департамент басшысы бірінші кезекте интернеті жоқ елді мекендер мен саяжайларға арнайы мамандар жіберіп мәселені алдын ала шешіп қойғанын айтты. Ал ауылда тұрып қалада жұмыс істейтіндер екі жақта да сауалнамаға қатысқан күнде де, олар базаға ЖСН (ИНН) нөмірі арқылы бірақ тұлға болып тіркелетіні белгілі болды.
Кеңесте кейбір аудандарда халық санының біршама азайып кеткені айтылды. Облыс әкімінің орынбасары Талғат Мамаевтың айтуынша, статистикалық есеп бойынша халық саны облыс бойынша 9020 адамға кеміген. Мұндай жағдай, атап айтсақ, Байзақ ауданында – 1386, Жуалыда – 1104, Қордайда – 326, Мойынқұмда – 4910, Сарысуда – 3318, Таласта 3854 кеміген. Сол үшін барлық күшті жұмылдырып, халық санағына халықты толық тарту керектігін сөз етіп, онлайн сауал алуды қалған бес күнде күшейту керек екенін атап өтті.
–Бүгінгі таңда халық санағынан 537 мың адам өтпегені анықталып отыр. Оны қалған 20 күнде 100 пайыз өткізетін болсақ, күніне 27 мың адам санаққа тартылуы керек. Оффлайн басталғалы бері 89 мың адамды өткіздік. Сонда күніне орта есеппен 9 мың адам өткен болып тұр. Мынандай қарқынмен біз тиісті межеге жете алмаймыз. Сондықтан бүгіннен бастап күнделікті болжам 27 мың адамнан кем болмауы тиіс облыс бойынша, – деді облыс әкімінің орынбасары Талғат Шариұлы.
Облыс әкімі халық санағын өткізу барысында төмен пайыз көрсеткен аудан және қала әкімдерінен оның себебін сұрап, жауап алды. Әкімдер кейбір ауылдарда халық санының кеміп кеткенін жасырмады. Мәселен, Сарысу ауданында соңғы он жылда 5 мың адамға кеміп кеткен. Мұндай төмендеу Мойынқұм мен Талас аудандарында да бар. Ал Шу ауданында халық саны соңғы жылдары 4 мыңға жоғарылаған. Дегенмен барлығы да межеден кешіктірмей халық санағын аяқтайтындықтарын жеткізді.
Кеңес қорытындысында Бердібек Машбекұлы «Халық санағы маңызының қаншалықты жауапты екенін бұған дейін де айтқан болатынмын. Сондықтан бұл науқанға жайбарақат қарауға болмайды» деп, тиісті сала басшыларына қайтара ескерту жасап, нақты міндеттер мен тапсырмалар жүктеп, жиынды қорытындылады.
Марат ҚҰЛИБАЕВ
