«Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады. Адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады» дейді ақылдың апогейі Абай Құнанбаев. Нарық заманының нардай талабы төбеден төніп тұрған бүгінгідей алмағайып заманда адамзаттың рухани шөлін басатын бір-ақ құдірет бар. Ол – сөздің киесімен бірге мәңгілік жасай беретін өткеннің өшпес өнегесі. Себебі ондағы орынды ойтылған ой-тұжырымның барлығы өмірден алынған сабақ. Осы орайда біз достықтың дәнекеріндей болып жарыққа шығып отырған газетімізде тағылым тұғырына төрден орын беріп, «Ғибрат» айдарын назарларыңызға ұсынып отырмыз. Бұл айдарда алдағы уақытта ғибрат-нақылдар мен өмірдің өзінен, ойлының сөзінен алынған тағылымды тұнық сырлар, тәрбиелік мәні терең тәмсілдер тұрақты түрде жарияланып отыратын болады. Әрине, қазіргі қоғам мен адамға ауадай қажетті ғибратты сөздер жетерлік. Біз солардың арасынан тек санада сараланған ой маржандарын ғана назарларыңызға ұсынбақпыз.
РЕДАКЦИЯДАН
Біз кейде «Биік лауазымда болған, әдебиеттен тысқары өмір кешкен адамдарды ұлт құндылығына байланысты ұрпаққа қажетті ой айтпады, тіпті мүлдем жазғанның өзін оқымайды» – деп сырттай жазғыратынымыз бар. Алайда аталмыш азаматтардың көкейіндегі көңіл кілтін ашсаңыз, ұрпаққа қажет көп нәрсені таба аламыз.
Бұдан бірнеше жыл бұрын өмірден өткен, министрлікке дейінгі қызметтерді атқарған, өмірінің соңғы жылдары жүн-тері илеу технологиясына жаңашыл үлес қосып, Меккеге барып қажылық парызын өтеп, қайырымдылықпен айналысқан жан Кеңесхан Ахаевтың ұлы Бақыт әкеліп берген «Ұрпаққа ұлағат» деп аталатын қойын дәптерінен көптеген ғибратты дүниелер таптым. Соның бірінде достық жайлы айтылған екен.
1 – бөлім
Жақсы дос табу – өмірдегі ең маңызды мәселе. Бұл жайлы Пайғамбарымыз «Адам досының дінінде. Сондықтан әр адам кіммен дос болып жүргеніне мән берсін» деген екен. Бұл дегеніңіз адамның бақытты, не бақытсыз болуы да досқа байланысты деген сөз. Себебі дұрыс ақыл беріп, әйтпесе асып-тасыған кезде сабырға шақыратын осы дос. Кейде достың пайдасымен қатар, зияны да тиеді. Ол да аңғарып, ашығын айтатын шын дос. Бабаларымыз дос жайлы өте көп ой түйіп кеткен. Мәселен:
«Мал көтерер өлімді,
Дос көтерер көңілді.
Аз қайғыны ас басады,
Көп қайғыны дос басады.
Жаңа дос жаныңда жүрсе,
Ескі дос есіңде жүрсін» – деген.
Кейде құрдастарды да достар дейтіндер бар. Ол дұрыс емес. Ақылға салса, құрдас деген «құр дос» дегенге келеді. Олардың жақындықтары жасына ғана байланысты. Құрдастардың рухани немесе мүдделік жақындықтары болмауы мүмкін. Ал достық деген ата мен немеренің, әке мен баланың арасында да бола береді. Ең бастысы – олардың тілектес болғаны. Бірінің жоғын екіншісі қамдап, ойлап жүретін адамдарды дос дейді.
Достың түрі көп. Бірақ сол көптің бірін ғана дос деуге болады. Қалғандары сол біреудің қадірін білдіру үшін жүретіндер. Мысалы, мен білетін достың 4 түрі бар. Бір дос ауа сияқты – ол әрқашан көзіңе көрінбейді, бірақ қажетіңе жарап жүреді. Бір дос дерт сияқты – іздемесең де тауып алады. Бір дос тамақ сияқты – күнде қажетсінесің. Бір дос дәрі сияқты – тек ауырғанда іздейсің. «Бір дос болады – қорадан мал шыққанша, бір дос болады – шекеден қан шыққанша, бір дос болады – кеудеден жан шыққанша».
Хазреті Омар «Дос үшін жаныңды құрбан ету
қиын емес, жаныңды құрбан қылуға лайықты дос
табу қиын», – деген екен.
Достық жайлы қазақ: «Ұрымен жолдас болсаң –
аузың таза болмайды, молдамен жолдас болсаң –
намаз қаза болмайды. Жақсымен дос болсаң – мейірге тоясың, жаманмен дос болсаң – жолыңнан таясың» деген. Бірде Иса пайғамбардан қасындағы жолдастары: «Я, Алланың елшісі, бізге ақыл бер, кіммен дос болайық?» – деп сұрайды. Сонда пайғамбар ойланбастан, «Оны көргенде Алла естеріңе түсетін, айтқан сөздері білімдеріңді арттыратын, істеген амалдары ақыретке ұмтылдыратын адамдармен дос болыңдар» депті.
Жазып алған Жапар Сатылғанов
